Blisko tysiąc dzieci z całej Polski w wieku od 4 do 6 lat wzięło udział w warsztatach „Bajkowe gotowanie” zorganizowanych dzięki środkom Narodowego Programu Zdrowia 2016-2020.
Program był realizowany od czerwca do grudnia 2017 roku, a jego koordynatorem było Stowarzyszenie DIETANOVA. Podczas zajęć mali uczestnicy słuchali bajek, a następnie pomagali ich bohaterom skomponować odpowiedni posiłek. W ten sposób dzieci poznawały zasady zdrowego odżywiania, uczyły się krojenia, obierania oraz gotowania prostych dań. Dzięki warsztatom najmłodsi poznali nowe smaki, zapachy i konsystencje różnych pokarmów.
Często w domu brakuje prawidłowych wzorców, rodzice przyzwalają na podjadanie między posiłkami niezdrowych przekąsek z dużą zawartością cukru, tłuszczu i soli. Polskie dzieci jedzą za mało owoców i warzyw, a także przetworów z mleka. Nieprawidłowa dieta często idzie w parze z brakiem aktywności fizycznej.
Aby utrwalić i kontynuować edukację dotyczącą zasad prawidłowego żywienia, stowarzyszenie opracowało poradnik, z którego bezpłatnie skorzystać może każdy rodzic: Poradnik – Bajkowe Gotowanie.
Broszura opracowana przez stowarzyszenie odpowiada na pytania „Co i jak jeść?”. Prosta, bajkowa szata graficzna umożliwia wspólne jej oglądanie z najmniejszymi odbiorcami. Dzięki opracowaniu dowiemy się jakie produkty i w jakich proporcjach należy proponować dzieciom, by mogły prawidłowo się rozwijać, a także poznamy 7 podstawowych kroków prawidłowej diety dziecka.
Komentarze
[ z 10]
Takie warsztaty to bardzo dobre uzupełnienie wiadomości, które dzieci zdobywają w szkole. Niestety o żywieniu mówi się mało. Nawet w liceum o zdrowym odżywianiu mówi się bardzo ogólnie. Każdy wie, że organizm potrzebuje wielu składników odżywczych, ale szkoła nie uczy przygotowywania zdrowych posiłków. Nauczyciele czasami dodają coś od siebie, ale w programach nie ma miejsca na takie praktyczne warsztaty nawet w najmłodszych klasach.
Nawyki są trudne do zmiany. Dlatego im prędzej w życiu budujemy dobre, zdrowe nawyki , tym łatwiej je utrzymać i cieszyć się zdrowiem jak najdłużej. Gdy dobre nawyki znane są od najmłodszych lat, łatwiej oprzeć się złym. Dlatego uważam, że akcja to bardzo dobry pomysł, który powinien się rozwijać. W domu także powinno się pracować nad odpowiednim jadłospisem. Jako rodzice przekazujemy naszym dzieciom więcej niż geny. Dzieci kopiują nasze nawyki - zarówno dobre, jak i złe. Sami musimy pokazywać dzieciom, że warto zdrowo jeść.
Wspaniały pomysł. Taka forma edukacji z pewnością zainteresuje dzieci i być może zainspiruje do podtrzymywania zdrowego trybu życia w przyszłości. Dobra dieta, w połączeniu z odpowiednia dawką ruchu, to recepta na zdrowie i urodę na całe życie. Warto jest budować zdrowe nawyki żywieniowe od najmłodszych lat. Wpajajmy więc swoim dzieciom, rodzeństwu, czy siostrzeńcom zasady zdrowego odżywiania, a nie będą musieli przechodzić tego, co wielu dorosłych, którzy próbują zmienić zwyczaje, ale w pośpiechu i przy braku motywacji jest im bardzo trudno.
Bardzo dobrze, że dzieci same uczą się podstaw prawidłowego żywienia. Obiad dla dziecka w wieku szkolnym jest nie mniej ważny niż pierwsze i drugie śniadanie. Jeśli dziecko otrzymuje pierwsze i drugie śniadanie według podanych wskazań, to obiad powinno spożywać wspólnie z resztą domowników o tej porze co oni, o ile nie jest to pora zbyt późna. Jeśli jednak dziecko wraca ze szkoły głodne i czas czekania na obiad wypełnia sobie zjadaniem dużych ilości chleba, to zamiast chleba lepiej podać dziecku jedną lub dwie potrawy z obiadu, np. gotową już jarzynę lub zupę, gdyż nasyciwszy się chlebem na pewno nie zje potem całego obiadu, a zwłaszcza jarzyn. Po obiedzie dziecko powinno odpocząć i nie zabierać się bezpośrednio do odrabiania lekcji.
W szkołach, w których posiłki szkolne są wartościowe, dzieci wykazują lepsze postępy w nauce, są żywsze, weselsze, pilniej się uczą, chętniej się ćwiczą i bawią. Dzieci niedożywione lub nieprawidłowo żywione są ospałe, ociężałe, słabe, przejawiają małą aktywność własną i często gorzej się uczą. Na szczególne podkreślenie zasługuje mleko, które powinno być wprowadzone do wszystkich szkół i dla wszystkich dzieci w ilości 1 dziennie. Dziecko, które nie spożyło pełnowartościowego pierwszego śniadania w domu i nie otrzymało w szkole drugiego śniadania o wysokiej wartości odżywczej, wraca ze szkoły zmęczone i tak przegłodzone, że często nie ma już wcale apetytu na zjedzenie obiadu.
W artykule poruszono bardzo ważną kwestię, mianowicie chodzi o to jaki przykład swoim dzieciom dają rodzice. W pierwszych latach życia to właśnie oni bardzo często są autorytetami. Warto aby w okresie wzrostu oraz rozwoju rodzice pokazywali swoim pociechom, że zdrowe odżywianie oraz regularna aktywność powinny stanowić nieodłączny element ich życia. To już podczas najmłodszych lat dzieci wyrabiają sobie nawyki. Należy zadbać o to, żeby było one jak najlepsze i zmniejszały ryzyko wystąpienia różnych chorób. W dzisiejszych czasach dzieci stają się coraz bardziej wybredne, dzieje się to niestety czasem również z winy rodziców, którzy godzą się dawać dziecku niekoniecznie zdrowe jedzenie, ale oby tylko było zjedzone. Dla dzieci dużo ważniejsze są walory smakowe, a czasem także estetyczne. Jeżeli od najmłodszych lat dzieci nie będą znały smaku niezdrowych rzeczy, które w celu poprawy smaku mają dodatek bardzo dużej ilości szkodliwych substancji, to istnieje dużo większa szansa, że takie produkty po prostu w przyszłości nie będą im smakowały. Ważne jest aby w pierwszej kolejności przed owocami, wprowadzić warzywa, które zwykle są mniej smaczne dla dzieci, z uwagi chociażby na mniejszą ilość cukru. Gdy dziecko zapozna się już ze smakiem warzyw, to warto jest następnie wprowadzić owoce. Unikanie słodyczy w tym wieku jest według mnie bardzo ważne. Dzieciom zwykle bardzo one smakują, przez co chcą ich jeść coraz więcej. Niestety znaczna część rodzicom ulega dzieciom i je kupuje. Skutki tego można obserwować już od pewnego czasu, gdy ilość otyłych dzieci gwałtownie zaczęła wzrastać. Niestety jesteśmy w ścisłej czołówce jeżeli chodzi o częstość występowania otyłości oraz nadwagi. Drugim bardzo ważnym aspektem, który idzie w parze z nieprawidłową higieną jamy ustnej jest to, że nadmierna ilość spożywanego cukru przyczynia się do wzrostu ryzyka rozwoju próchnicy wśród dzieci, która również od wielu lat jest nierozwiązanym problemem w naszym kraju. Zorganizowanie takich warsztatów, w których dziecko samo wykona sobie pokarm, może przyczynić się, że zostanie zjedzone bez żadnego marudzenia. Dzieciom często nie odpowiada jakiś najdrobniejszy szczegół, który decyduje o tym, czy danie zostanie zjedzone czy też nie. Dobór ulubionych produktów przez malucha sprawi, że zostanie skomponowany taki posiłek, który zje ze smakiem. Da się zauważyć, że cały czas dąży się do tego aby świadomość polskiego społeczeństwa odnośnie leczenia była lepsza, dlatego wydaje mi się, że w niedalekiej przyszłości może się to zmienić. Najwięcej jednak zależy od nas samych.
Żywienie w okresie dzieciństwa może w dużym stopniu wpłynąć na stan zdrowia w przyszłości! Już w czasie niemowlęcym rozpoczyna się kształtowanie pewnych preferencji , z innymi dzieci się rodzą. Odpowiedzialność za prawidłowe żywienie dziecka i wyrobienie właściwych nawyków już od pierwszych lat spoczywa na rodzicach . Jak zatem nauczyć dziecko właściwych nawyków żywieniowych? Udowodniono, że gdy w czasie 1000 pierwszych dni pojawią się błędy w nawykach żywieniowych, mogą się one utrwalić, skutkując nieprawidłowościami w żywieniu dorosłego człowieka . Spożycie pewnych produktów (np. słonych czy słodkich) we wczesnym okresie życia determinuje ich wybór w późniejszym czasie. Kształtowanie nawyków żywieniowych rozpoczyna się już na etapie ciąży. Właściwy sposób żywienia ciężarnych ma istotny pływ na stan zdrowia matki i rozwijającego się organizmu dziecka przez tzw. programowanie żywieniowe 4. Jeszcze nienarodzone dziecko poznaje smaki żywności spożywanej przez matkę, pierwsze doświadczenia smakowe zachodzą już w życiu płodowym i mają wpływ na późniejsze preferencje smakowe dzieci . W ten sposób niemowlęta doświadczają kulturowych wzorców smakowych na długo przed okresem w którym zaczną właściwą przygodę z żywnością . Podejrzewa się, że dieta kobiety w trakcie laktacji ma istotne znaczenie w poznawanie nowych smaków i kształtowaniu preferencji dziecka . Badania wskazują, że niemowlęta karmione piersią łatwiej akceptują wprowadzanie pokarmów uzupełniających. Mleko matki jest bogate w smaki i zapachy, zależnie od diety kobiety karmiącej, co ma istotny wpływ na późniejsze preferencje dziecka . Potrawy, po które kobieta sięga w okresie karmienia piersią, mogą stać się z czasem także przysmakami dziecka ,dlatego właściwe żywienie w czasie laktacji jest bardzo ważne. Najbardziej otwarte na nowe smaki są niemowlęta w wieku 4-7 miesięcy , w tym czasie nowe produkty są dużo szybciej akceptowane przez dzieci w porównaniu do poźniejszego wieku. Z tego tytułu czas rozszerzania diety jest bardzo ważny dla kształtowania nawyków żywieniowych. Należy pamiętać, że jeśli dziecko przyzwyczajone jest wcześnie do różnorodności w poźniejszym okresie również szybciej zaakceptuje inne smaki. Przykładowo rozwijanie akceptacji smaku warzyw jest trudniejsze w porównaniu z rozwijaniem akceptacji smaku owoców, ale wielokrotne podawanie różnych warzyw sprzyja rozwojowi tolerancji ich smaku . Schemat żywienia niemowląt również promuje różnorodność i zaleca by między 7. a 12. miesiącem życia oprócz kontynuowania podawania kaszek, warzyw, owoców, mięsa i jaj wprowadzać także kolejne produkty: ryby, kasze, pieczywo, jogurt naturalny, sery czy kefir. Oczywiście nadal kluczowa są jakość i skład podawanych produktów m.in. unikanie cukru i soli. Podawanie niesłodzonych i niesolonych pokarmów uzupełniających zaleca się nie tylko z powodu długofalowego wpływu na zdrowie dziecka, ale także kształcenia właściwych przyzwyczajeń i preferencji żywieniowych w późniejszym życiu. Ważne by już od najmłodszych lat wyrabiać nawyk stałego i regularnego spożywania posiłków, jest to jedna z podstawowych zasad prawidłowego żywienia . Z początku obowiązuje reguła „karmienia na żądanie”, dziecko ma tak niewielki żołądek, że musi jeść mało i często, średnio 8–12 razy na dobę . Z czasem ten cykl się stabilizuje, brzuszek powiększa i przerwy między posiłkami wydłużają się. Warto zatem stopniowo zadbać o stałe pory posiłków, docelowo dziecko w pierwszym roku życia powinno już otrzymywać 5 posiłków dziennie i nie być karmione w nocy . Zgodnie ze schematem żywienia niemowląt dziecko w wieku 7-12 miesięcy powinno otrzymywać 4-5 posiłków dziennie, w tym maksymalnie 3 posiłki mleczne od 7-8. m.ż . Regularność jest istotna, a z badań wynika, że zbyt duża liczba posiłków to jeden z głównych błędów w diecie niemowląt, ponad 60% dzieci spożywa więcej niż 7 posiłków zarówno w 6. m.ż., jak i w 12. m.ż . Żywienie niemowląt wymaga właściwego podziału ról: rodzica/opiekuna i dziecka. Rodzic/opiekun decyduje, „kiedy i co zje dziecko”, natomiast dziecko decyduje, „ile zje” . Zalecaną liczbę posiłków określa schemat żywienia niemowląt. Warto jednak pamiętać, że są to ilości uśrednione, należy akceptować spożycie w ramach danego posiłku mniejszej lub większej ilości pokarmu niż rekomendowana . Niestety częstym błędem w żywieniu niemowląt jest zmuszanie dziecka do zjedzenia całego posiłku , co powoduje obniżenie umiejętności do samoregulacji. Możliwe jest skuteczne nauczenie akceptacji początkowo nielubianego produktu, jeżeli dziecko otrzyma szansę przyzwyczajenia się do niego. Niestety opiekunowie często rezygnują z podawania niechcianego produktu już po kilku nieudanych próbach. Natomiast w tym wypadku jedynie cierpliwe podawanie nieakceptowanego produktu, nawet 15 razy, zaowocuje sukcesem. Nierzadko rodzice muszą wykazać się nadludzkim sprytem i cierpliwością by skutecznie namówić malucha do spróbowania czegoś nowego. Oprócz konsekwentnego i wielokrotnego podawania kolejnym sposobem na akceptację może być łączenie nowego, nieznanego smaku ze smakiem już dziecku znanym . Dobrym przykładem może być połączenie mleka (matki, modyfikowanego) ze zbożami – początkowo bezglutenowymi, np. kleikiem ryżowym lub kukurydzianym . Takie podejście ułatwia naukę tolerancji nowości, sprawia że nowy produkt jest dla dziecka bardziej atrakcyjny i smaczny, czyli przyczynia się do jego zaakceptowania. Tendencja do próbowania nieznanych pokarmów wzrasta również, kiedy rodzice spożywają nowy produkt razem z dziećmi. Istotną rolę odgrywają dieta i zachowania żywieniowe całej rodziny, bo dziecko bardzo naśladuje w tym względzie rodziców i starsze rodzeństwo. 1000 pierwszych dni życia, już od poczęcia to kluczowy czas dla kształtowania się nawyków żywieniowych! Decyzje rodziców mają realny wpływ na kształtowanie nawyków żywieniowych oraz preferencji smakowych. Ten etap nigdy już się nie powtórzy należy zatem wkładać maksimum wysiłku w budowanie prawidłowych preferencji, ponieważ wpływają na późniejsze nawyki żywieniowe .
Prosimy i przekonujemy dzieci do jabłek i marchewek, ponieważ zależy nam na ich zdrowiu. Nasze tłumaczenia jednak spotykają się z różnym odbiorem, bo czy pokazujemy przy okazji właściwe postawy? Wiemy przecież, że dzieci uczą się przez naśladownictwo, prawda? Zgodnie z zaleceniami ekspertów z Instytutu Żywności i Żywienia, to właśnie warzywa i owoce są podstawowymi produktami spożywczymi. Zgodnie z nową piramidą żywienia i aktywności fizycznej nasze dzieci powinny znaleźć na stołach właśnie warzywa i owoce. Tymczasem, jak pokazało ostatnie badanie przeprowadzone wśród mam, aż 46% z nich nie uznaje warzyw i owoców za podstawę zdrowej diety. Jak to możliwe? Przecież to głównie mamy kształtują nawyki żywieniowe dzieci, poprzez wyrabianie odpowiednich przyzwyczajeń i wprowadzanie różnych produktów do codziennego jadłospisu dziecka. Dzieci bardzo uważnie obserwują dorosłych, bo same chcą szybko dorosnąć, być takie jak mama czy tata i robić to samo, co oni. Naśladują więc różne zachowania rodziców. Jeśli dziecko nie zobaczy mamy pijącej sok, jedzącej sałatkę czy chrupiącej jabłko, samo nie zechce sięgnąć po te produkty. Dlatego bardzo ważne dla zdrowia dziecka jest, by zdrowo odżywiała się cała rodzina, czyli także dorośli, dając dobry przykład jej najmłodszym członkom. Z dorosłymi niestety często jest tak, że chętnie deklarują zdrowy tryb życia, chętnie wrzucają na portale społecznościowe zdjęcia pięknie skomponowanych posiłków, ale na co dzień wciąż zwycięża w nich uleganie pokusom i zaczynanie zdrowej diety ”od poniedziałku”. Dzieci widzą i naśladują zachowania dorosłych, ale te realne, nie deklaratywne. Dlatego edukacja żywieniowa najmłodszych powinna zaczynać się m. in. od dawania dobrego przykładu już w domu. Zatem niekoniecznie chodzi o dawne metody polegające jedynie na tym, by dziecko przekonać, że coś jest dla niego dobre. Dzisiaj, kiedy dzieci są tak bacznymi obserwatorami i umiejętnymi naśladowcami, trzeba im pewne postawy przede wszystkim pokazać na swoim przykładzie. Dając dobry przykład wyrabiamy u dzieci zdrowe nawyki żywieniowe, które utrwalone przez codzienne, konsekwentne powtarzanie będą im także najprawdopodobniej towarzyszyły w ich dorosłym życiu. Konsekwencja w dbaniu o zdrowie dziecka jest bardzo ważna. Organizm dziecka rozwija się w szybkim tempie i każdy dzień jest tutaj ważny. Dlatego nie możemy, jako rodzice, zaniedbywać prawidłowej diety najmłodszych. Co dzień, regularnie i konsekwentnie musimy dostarczać organizmom dzieci niezbędną do prawidłowego rozwoju dawkę witamin i innych składników odżywczych. Głównym ich źródłem powinny być warzywa, owoce oraz ich przetwory, jako produkty, które dzięki zawartym w nich składnikom mogą zapobiec wielu chorobom dietozależnym, takim jak np. otyłość czy cukrzyca. Warzywa i owoce to bogactwo witamin, mikro- i makroelementów, a także substancji o działaniu antyoksydacyjnym, które mają ogromne znaczenie dla zdrowia. Bardzo istotne jest więc, by prawidłowe nawyki żywieniowe kształtować już od najmłodszych lat. Nie martwmy się, jeśli dziecko jakiegoś warzywa czy owocu nie lubi. Spróbujmy wrócić z nim za jakiś czas albo np. skorzystać z bogatej oferty soków warzywnych lub warzywno-owocowych, które mogą pomóc przyzwyczaić dziecko do danego smaku. Jeśli konsekwentnie będziemy wyrabiać zdrowe nawyki u dzieci, między innymi dając dobry przykład, to zwiększamy szanse na to, że także jako dorośli będą odpowiednio się odżywiać i dbać o swoje zdrowie. Dobro i przyszłość Twojego dziecka są dla Ciebie najważniejsze? Zmień swoje postawy żywieniowe i bądź przykładem dla swojego dziecka. Nie odkładaj zmiany na jutro, czy jeszcze później, a zacznij już dziś małymi krokami.
Nawyk jest to regularne wykonywanie danej czynności. Aby opanować nawyk, należy efektywnie wielokrotnie powtarzać daną czynność, która uwarunkowana jest daną regułą. Sukcesywnie zanika świadomość tego, że ta reguła istnieje, jednak kontrola świadomości nad nawykiem zostaje. Przykładem nawyków mogą być codzienne czynności higieniczne, które rodzice od najmłodszych lat chcą wpoić swoim dzieciom, jak również prawidłowe lub nieprawidłowe zachowania żywieniowe. Czynności wielokrotnie powtarzane, zwane nawykami bardzo trudno zmienić, dlatego potrzeba wiele wysiłku ze strony rodziców, aby nauczyć dzieci racjonalnego odżywiania i zdrowego stylu życia. Dzieci w wieku przedszkolnym intensywnie rozwijają się fizycznie jak również umysłowo. Warto w tym okresie zadbać o prawidłową edukację żywieniową dzieci, kształtować w nich prawidłowe nawyki i uczyć racjonalnego żywienia, aby w przyszłości mogły cieszyć się lepszym zdrowiem i kondycją. Dzieci powinny spożywać 5 posiłków w ciągu dnia w regularnych odstępach czasu, co 3-4 godziny. Wiek przedszkolny/szkolny charakteryzuje duża aktywność fizyczna, intensywny rozwój umysłowy, społeczny i emocjonalny, dlatego dzieci potrzebują dużo energii, składników odżywczych, witamin i minerałów które dostarczy im racjonalna dieta. Jak nauczyć dziecka regularności? Starajmy się aby dzieci zawsze pierwszy posiłek – śniadanie – spożywały pół godziny po przebudzeniu. Śniadanie jest najważniejszym posiłkiem w ciągu dnia, daje energię na cały poranek i pozwala rozruszać metabolizm po nocnym odpoczynku! Kolejnym posiłkiem jest II śniadanie spożywane w szkole. Część dzieci nie spożywa II śniadań, jak również obiadów szkolnych, więc albo „zapycha” się słodyczami, albo nie spożywa żadnego posiłku podczas pobytu w szkole. Ważne aby przygotować maluchom zdrowy posiłek np. kanapka z chleba pełnoziarnistego z twarożkiem ze szczypiorkiem, pomidorem i sałatą. Dobrze zbilansowany posiłek dostarcza dużo energii, której dziecko potrzebuje aby intensywnie pracować, zachować koncentrację i dobrą kondycję w ciągu dnia. Nieregularne spożywanie posiłków w konsekwencji prowadzi do podjadania, najczęściej słodyczy i słonych przekąsek. Dodatkowo organizm, aby mógł w pełni funkcjonować i pracować na pełnych obrotach, potrzebuje stałych dawek energii, których dostarczamy mu z pożywieniem. Uczmy dzieci regularnego spożywania posiłków, dzięki temu sami wyrobimy w sobie ten zdrowy nawyk i pozwolimy, aby metabolizm działał na pełnych obrotach przez cały dzień! Należy spożywać 5 porcji warzyw i owoców w ciągu dnia. Z czego ¾ powinny stanowić warzywa, natomiast ¼ – owoce. Tylko jak przekonać dziecko do jedzenia warzyw i owoców? Pamiętajmy o tym, że zawsze do każdego posiłku powinniśmy dodawać warzywa np. do kanapki na drugie śniadanie, do obiadu w formie surówek, zup. Co więcej możemy użyć je także jako przekąski. Można pokroić dziecku marchewkę, paprykę w paseczki, podać pomidorki koktajlowe czy rzodkiewkę. Owoce najlepiej spożywać w formie surowej w całości, ale świetnym rozwiązaniem są również koktajle owocowe lub jogurty z dodatkiem owoców. Poza tym, że są dobrym źródłem witamin i minerałów, dziecko przygotowując je razem z rodzicami, dodając ulubione owoce i miksując razem z jogurtem naturalnym zapewne będzie się świetnie bawić, a dzięki temu także uczyć prawidłowych zachowań żywieniowych. Niestety dzieci uwielbiają jeść słodkie batoniki, cukierki, lizaki, pić słodkie napoje gazowane, jeść słone przekąski i wiele innych niezdrowych rzeczy. Dzieje się tak między innymi dzięki reklamom, kolorowym opakowaniom produktów, które zachęcają swoim pięknym wyglądem, a dzieci nie mogą im się oprzeć. Nawet jeśli rodzice nie pozwalają dziecku jeść słodyczy, to ono i tak w szkole sobie z tym poradzi i zje 2 razy więcej, żeby najeść się na później. Dlatego jestem przeciwniczką zupełnego zakazywania dzieciom słodyczy, co oczywiście nie znaczy, że powinniśmy im je sami podawać. Zatem, uczmy nasze pociechy przygotowywać domowe słodycze np. sałatki owocowe, jogurty naturalne z owocami, koktajle, domowe ciasteczka owsiane, muffinki z owocami itd. Dodatkowo jest to świetny sposób na wspólne spędzenie czasu. Co ważne – nie uczmy dzieci, że słodycze są nagrodą! Jeżeli już, to zastąpmy je posiłkami przygotowanymi z owoców i warzyw, wtedy dzieci będą kojarzyły te produkty jako coś dobrego. Zarówno sól, jak również cukier, w nadmiarze mogą przyczynić się do pogorszenia stanu zdrowia, a nawet wystąpienia chorób między innymi takich jak: otyłość, nadciśnienie, choroby serca, cukrzyca. Dlatego należy ograniczyć dzieciom spożycie soli. Nie powinniśmy dosalać potraw, podawać słonych paluszków i innych przekąsek z dodatkiem soli. Dzieci nie potrzebują intensywnego doprawiania potraw, ponieważ smaki są dla nich wystarczająco wyraziste. W związku z tym ograniczmy sól i zamieńmy ją na przyprawy ziołowe: majeranek, tymianek, bazylia, oregano, lubczyk, które dodatkowo nadadzą fantastycznego aromatu każdej potrawie. Druga rzecz – cukier. Nie powinniśmy dosładzać dzieciom napojów cukrem! Jest go niezwykle dużo w produktach spożywczych (na etykiecie umieszczony jako cukier dodany). W zamian za to, można dziecku dodać do herbatki cytrynę, troszkę miodu, czy domowej roboty soku malinowego. Woda powinna być podstawowym płynem nawadniającym zarówno u dzieci, jak również u osób dorosłych. Pamiętajmy o tym, że woda smakowa dostępna na rynku, ma bardzo mało wspólnego z wodą mineralną. Wody smakowe tak samo jak napoje owocowe zawierają bardzo duże ilości cukru, dlatego nie kupujmy ich dzieciom! Jeśli dziecko nie może przekonać się do picia wody, można nadać jej smak poprzez dodanie cytryny, mięty, mrożonych truskawek, malin, borówek, pomarańczy, jak również wielu innych owoców. Dobrym rozwiązaniem są również wody niegazowane mineralne (niesmakowe), które mają kolorowe etykiety z bohaterami z bajek. Jeśli dziecko jest przyzwyczajone do kolorowych etykiet wód smakowych, te również będą dla niego atrakcyjne, ale co najważniejsze dużo zdrowsze! Woda jest głównym budulcem naszego ciała, należy stale uzupełniać jej braki w ciągu dnia, żeby organizm mógł pracować jak należy. W związku z tym, uczmy dzieci picia wody, aby mogły cieszyć się dobrym samopoczuciem i pełnym zdrowiem. Kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych u dzieci nie jest łatwe. Wymaga dużego wysiłku od rodziców, ale czego się nie robi dla dobra dzieci. Zdrowie i dobre samopoczucie naszych pociech jest najważniejsze. Jeśli będziemy uczyć je prawidłowych zachowań żywieniowych, to możemy zminimalizować ryzyko wystąpienia w przyszłości chorób wynikających z nieprawidłowego żywienia i zapewnić dziecku zdrowy start w przyszłość. Warto się postarać i zmienić również swoje nieprawidłowe nawyki żywieniowe dla naszego zdrowia i co najważniejsze zdrowia naszych maluszków.
Edukacja żywieniowa jest to długotrwały proces polegający na systematycznym przekazywaniu wiedzy o żywności i żywieniu, opartej na aktualnych i sprawdzonych wynikach badań naukowych. Może posiadać charakter instytucjonalny (nauczanie w przedszkolach, szkołach) bądź popularyzatorski (upowszechnienie w radiu, telewizji, prasie oraz innych formach przekazu). Sukcesywne nabywanie i korekta wiedzy z zakresu prawidłowego żywienia pozwala na kształtowanie właściwych postaw żywieniowych i umiejętności, które, właściwie realizowane, pozytywnie wpływają na zdrowie od najmłodszych lat życia człowieka. Żywienie należy do najważniejszych czynników środowiskowych wpływających na rozwój fizyczny i stan zdrowia dziecka. Wady w sposobie żywienia ukształtowane w dzieciństwie wpływają niekorzystnie na prawidłowy rozwój fizyczny i stan odżywienia. Liczne badania wskazują na błędy w żywieniu dzieci w okresie dorastania, a zatem i potrzebę prowadzenia edukacji żywieniowej wśród dzieci, rodziców oraz pracowników przedszkoli i szkół. Najczęściej występujące nieprawidłowości żywieniowe wśród nastolatków dotyczą niedoborów spożycia w codziennej diecie świeżych owoców i warzyw, mleka i napojów mlecznych, a także ciemnego pieczywa. Za szczególnie niepożądane uważa się rosnące spożycie przez dzieci i młodzież słodkich napojów, słodyczy i słonych przekąsek, skutkujące nadmierną podażą kalorii, cukrów i sodu . Nieprawidłowy sposób żywienia, związany z niskim poziomem edukacji, zwiększa ryzyko powstawania wielu chorób cywilizacyjnych, w tym otyłości, cukrzycy typu II, chorób układu krążenia oraz niektórych schorzeń nowotworowych. Edukacja zdrowotna to nie tylko proces przekazywania wiedzy teoretycznej, ale także jej wykorzystanie w sposób użyteczny dla własnych potrzeb poprzez myślenie, dokonywanie wyboru, podejmowanie decyzji i działań mających wpływ na styl życia i stan zdrowia, co jest szczególnie widoczne w okresie wieku rozwojowego. Edukacja zdrowotna, w tym również edukacja żywieniowa, ma długą tradycję i wywodzi się z nauk medycznych, gdzie wiodąca rolę odgrywali lekarze. W dzisiejszej dobie, przy rosnącej świadomości społecznej, obserwuje się znaczące zmiany w koncepcji edukacji zdrowotnej. Do najbardziej widocznych zmian zaliczyć należy holistyczne podejście do zdrowia, z podkreśleniem roli zdrowia psychospołecznego, jak też włączenie do edukacji zdrowotnej przedstawicieli nauk społecznych oraz przejście z przekazywania wiedzy na kształtowanie nawyków i umiejętności oraz kompetencji do działania. Oznacza to przejście z nauczania na uczenie się, co jest szczególnie ważne u dzieci i młodzieży, gdyż większość zachowań prozdrowotnych, w tym również żywieniowych, ma swoje korzenie w dzieciństwie. Edukacja z zakresu zdrowego żywienia jest podstawowym prawem każdego dziecka, zagwarantowanym zapisami Konwencji o prawach dziecka i powinna stać się integralną częścią wiedzy o sobie oraz otaczającym świecie, dlatego ważne jest, by była obecna w codziennych doświadczeniach. Celem edukacji żywieniowej jest nabywanie wiedzy z zakresu zasad prawidłowego żywienia, kształtowanie wyborów żywieniowych, umiejętności, przekonań i postaw niezbędnych do zachowania, a także doskonalenia zdrowia własnego i innych. Zakres edukacji obejmuje przekazanie wiedzy o zasadach racjonalnego żywienia, kształtowanie postaw wobec diet (np. wegetariańskiej, niskokalorycznej), kształtowanie umiejętności układania jadłospisu, przygotowywania potraw w sposób zapobiegający utracie witamin, przechowywania produktów spożywczych, estetycznego nakrywania do stołu, tworzenie dobrej atmosfery przy spożywaniu posiłków. Za pośrednictwem edukacji żywieniowej odbywa się wykształcenie umiejętności konsumenckich, nabycie zwyczaju czytania informacji na etykietach produktów, takich jak: data ważności, wartość energetyczna i odżywcza. Rolą edukacji żywieniowej jest motywowanie do podejmowania zachowań prozdrowotnych. Proces zmiany zachowania, również w zachowaniach i nawykach żywieniowych, przebiega w kilku etapach: wyznaczanie celu (intencja), motywowanie, podjęcie zachowania i wytrwałość w dążeniu do celu oraz podtrzymanie nowych zachowań. Konieczne jest nabycie odpowiednich umiejętności, dzięki którym osoba nie tylko wie (zna zasady prawidłowego żywienia), ale i potrafi wykonać określone czynności (ułożyć jadłospis, przygotowywać zbilansowane posiłki). Tak więc edukacja żywieniowa winna być tak zaprojektowana, aby pomagać, poczynając od okresu wieku rozwojowego, zrozumieć motywy zachowań żywieniowych mających wpływ na właściwy rozwój i stan zdrowia w dalszym okresie życia. Edukacja żywieniowa powinna być wielopoziomowa, poczynając od rodziny poprzez przedszkole, szkołę z udziałem dzieci i nauczycieli, oraz dotyczyć personelu opieki medycznej tj. lekarza, pielęgniarki, dietetyka, psychologa, a także ludzi mediów. Skuteczna edukacja żywieniowa wymaga stosowania różnorodnych metod oraz form pracy. Należą do nich pogadanki na temat zdrowego żywienia, audycje czy pokazy. We współczesnej edukacji żywieniowej dominują metody aktywizujące (praca w małych grupach, „burza mózgów”, odgrywanie ról, symulacje, drama, zdania niedokończone, studia przypadku, ukierunkowana dyskusja, technika „narysuj i napisz”, techniki twórczego myślenia) oraz cykl uczenia się przez doświadczanie (nowa wiedza tworzona jest przez transformację własnych doświadczeń uczącego się, umiejscawia proces uczenia się w obszarze jego potrzeb i zainteresowań). W edukacji żywieniowej ważne jest wykształcenie prawidłowych wyborów żywieniowych i umiejętności komponowania posiłków. Umożliwia racjonalne podejmowanie decyzji podczas zakupów produktów spożywczych, nabycie zwyczaju czytania informacji na etykietach produktów, wyboru dań w stołówce czy restauracji. Największe znaczenie prozdrowotne mają wzorce żywieniowe, które dzieci i młodzież uzyskują w rodzinie. Prawidłowo ukształtowana rodzina jako najważniejsza, samodzielna komórka społeczna, mająca poczucie odrębności jest dla dziecka tzw. grupą odniesienia, z którą świadomie i mocno dziecko się identyfikuje, pozostając jej członkiem i reprezentantem. Dziecko współtworzy i przyjmuje kultywowane w niej poglądy, postawy, obyczaje oraz wzorce zachowań. Rodzina kształtuje edukację żywieniową dziecka bezpośrednio, poprzez dostarczanie określonej żywności, a także pośrednio, poprzez transmisję postaw wobec żywności oraz kształtowanie preferencji żywnościowych. Na zachowania żywieniowe dzieci i młodzieży silnie oddziałują status zawodowy rodziców, poziom wykształcenia rodziców, jak też poziom socjoekonomiczny rodziców. Większy wpływ na dziecko ma zazwyczaj matka niż ojciec, przy czym możliwości oddziaływania kobiety na zachowania żywieniowe dziecka są limitowane jej aktywnością zawodową, wiedzą o żywieniu i umiejętnościami kulinarnymi. Dzieci i młodzież zdobywają podstawy wiedzy o żywieniu w domu, poprzez obserwację zachowań innych domowników, a także dzięki informacjom przekazywanym w sposób zamierzony przez rodziców. Oprócz rodziny, znaczący wpływ na kształtowanie zachowań żywieniowych dzieci i młodzieży ma środowisko przedszkolne i szkolne. Podczas pobytu w placówkach wychowania i nauczania dzieci poddawane są olbrzymiej różnorodności oddziaływań w zakresie wartości i opinii, w tym na temat żywności i żywienia. Poprzez przekazywanie wiedzy z zakresu żywienia podczas zajęć lekcyjnych, a także poprzez posiłki oferowane w stołówce szkolnej można oddziaływać na zachowania żywieniowe dzieci i młodzieży szkolnej. Niezbędna jest także kontrola asortymentu produktów spożywczych w sklepiku szkolnym, który mógłby pełnić komplementarną rolę w stosunku do działalności stołówek szkolnych, w tym promować produkty zalecane w żywieniu dzieci i młodzieży. Warto podkreślić, iż obecność w szkole automatów z napojami i żywnością wysoko przetworzoną powoduje, że uczeń, nie widząc jednolitego przekazu, może uznać, że zasady prawidłowego żywienia i wskazówki dietetyczne to tylko teoria, zaś zamontowane automaty są popierane przez szkołę . W badaniach własnych wykazano, że 59,4% uczniów osiemnastoletnich korzystało z automatów wendingowych podczas pobytu w szkole, kupując słodycze, przekąski słone oraz słodzone napoje. Przekazywanie wiedzy o zdrowym żywieniu, kształtowanie świadomych i trwałych przyzwyczajeń, umiejętności i sprawności służących prawidłowym zachowaniom żywieniowym to zadanie stawiane współczesnej szkole. Oprócz rodziny i szkoły, istotny wpływ na zachowania zdrowotne człowieka w każdym wieku, a w szczególności dzieci i młodzieży, mają media. Podkreślić należy, iż żywność stała się obecnie przedmiotem agresywnej reklamy, której ważnymi adresatami są dzieci i młodzież. Charakterystyczną cechą dziecka jako odbiorcy reklamy jest brak krytycznego myślenia oraz łatwowierność. Dzieci w wieku przedszkolnym, które charakteryzuje myślenie przedoperacyjne, oparte na fantazjowaniu i magii, odbierają dosłownie przekaz zawarty w reklamie, nie rozumiejąc jego istoty. U dzieci, prawdopodobieństwo, że zapamiętają produkt reklamowany w telewizji, jest trzykrotnie wyższe niż u dorosłych. Przekazy zawarte w reklamach zwykle skupiają się na cechach produktów: smaku czy aromacie, a także kwestiach mody czy sposobach spędzania czasu, co istotnie może umacniać niekorzystne nawyki żywieniowe. Reklamy zachęcają szczególnie do spożywania produktów wysoko przetworzonych, o niskiej wartości odżywczej, bogatych w cukry proste i tłuszcze nasycone, sprzyjających powstawaniu nadwagi i otyłości. Badania przeprowadzone w Nowej Zelandii wśród dzieci i młodzieży w wieku 5–14 lat udowodniły, że dłuższy czas spędzany przed telewizorem wpływał istotnie na częstsze spożywanie produktów reklamowanych, tj. słodkich napojów i soków, słodyczy, chipsów, dań typu fast-food. Przemysł spożywczy ma też duży wpływ na tworzenie niewłaściwej opinii o żywieniu. Jest to związane z produkcją żywności przetworzonej i rafinowanej, o niewielkiej wartości odżywczej oraz towarzyszące temu procesowi zjawiska takie jak np. nieprawidłowe oznakowanie oraz nierzetelna reklama, wprowadzająca w błąd. Informacje na temat prawidłowego żywienia, zasad zdrowego stylu życia, docierające do człowieka z różnych źródeł, są przez niego przyswajane, zaś w połączeniu z wiedzą otrzymaną w wyniku oddziaływań wychowawczych w rodzinie i planowanego procesu dydaktycznego wpływają na kształtowanie się jego indywidualnej postawy wobec zdrowia. Badania własne pozwoliły na wskazanie źródeł informacji na temat zdrowego żywienia w opinii osiemnastolatków. Najważniejszym źródłem informacji żywieniowej wśród badanych był Internet (66,6%). W dalszej kolejności badani wymienili telewizję i radio (58,9%), a także książki i czasopisma (53,1%). Młodzież, która wskazała na rodzinę jako autorytet w zakresie żywienia, stanowiła 42,5%. Jedynie 23,2% badanych uczniów uważało szkołę za źródło informacji na temat zdrowego żywienia. Edukacja zdrowotna powinna być traktowana jako długofalowa „inwestycja” w zdrowie społeczeństwa. Stąd działania podejmowane w ramach edukacji żywieniowej należy kierować do dzieci od najmłodszych lat i realizować wielopłaszczyznowo, od uświadomienia znaczenia prawidłowego odżywiania w kształtowaniu zdrowia, do podejmowania decyzji i działań zdrowotnych. Identyfikacja stanu wiedzy żywieniowej i zachowań żywieniowych dzieci i młodzieży pozwoli określić poziom ich świadomości żywieniowej, który z kolei będzie podstawą do przygotowania treści przekazów. Obecnie ranga i rola edukacji rośnie ze względu na zagrożenia, jakie niesie za sobą rozwijająca się cywilizacja. Zachowania zdrowotne, czyli postępowanie, działanie, które pośrednio lub bezpośrednio wpływają na zdrowie, kształtują się przede wszystkim w okresie wzrastania i rozwoju. Wiele chorób cywilizacyjnych ma swoje uwarunkowania w utrwalonych w dzieciństwie nieprawidłowych nawykach żywieniowych. Edukacja żywieniowa, ze względu na jej ogromne znaczenie, powinna być realizowana na wszystkich etapach rozwoju człowieka, począwszy od wczesnych lat dziecięcych. Edukacja w zakresie prawidłowego żywienia jest sposobem doskonalenia potencjału zdrowotnego człowieka oraz formą profilaktyki wielu chorób cywilizacyjnych. Duży postęp w edukacji żywieniowej stał się możliwy dzięki rozwojowi badań nad żywnością i zachowaniami żywieniowymi, dając wzrost wiedzy na temat roli żywienia w zdrowiu człowieka. ( praca poglądowa autorstwa: p. Magdalena Zalewska i p. Elżbieta Maciorkowska)