Niespełna połowa Polaków (46 proc.) akceptuje klapsy, a co szósty uważa, że tzw. lanie dziecku nie szkodzi – wynika z monitoringu Rzecznika Praw Dziecka.
Jak wynika z monitoringu społecznej akceptacji Polaków dla przemocy w wychowaniu, następuje powolny odwrót od tradycji stosowania przemocy w wychowaniu. Od 2011 r. ponad dwukrotnie zwiększyła się liczba zdecydowanych przeciwników bicia jako metody wychowawczej.
Pięć lat temu w wymierzeniu klapsa niczego złego nie widziało 69 proc. respondentów, z czego 18 proc. było ich zagorzałymi zwolennikami. Dziś ich liczba spadła w sposób zdecydowany - odpowiednio do 46 i 12 proc. Z 36 do 17 proc. zmniejszył się natomiast odsetek rodziców, którzy aprobują tzw. lanie.
„Tegoroczne wyniki badań pozwalają dostrzec pozytywne zmiany postaw rodziców, którzy coraz częściej wyrażają sprzeciw w stosunku do przemocy w wychowaniu, choć i tak jest zbyt wielu tych, którzy akceptują kary cielesne wobec dziecka w pewnych okolicznościach. Zmiany cieszą, tym bardziej, że współczesna nauka dostarcza licznych dowodów na szkodliwość bicia dzieci, nawet klapsów, które są formą uderzania dziecka. Badania wskazują wręcz na poważne neurofizjologiczne następstwa kar cielesnych, skutkujące w rozwijaniu się zaburzeń poznawczych u dzieci. Absolutnie, żadne badania nie potwierdzają skuteczności kar cielesnych – podkreśla Marek Michalak, rzecznik praw dziecka.
Dodaje, że ma zmiana generacyjna powoli staje się faktem, ale wciąż potrzeba wiele wysiłku, aby wzmacniać kompetencje rodziców, wspierać ich, pokazywać im alternatywne dla przemocy metody wychowania, a także upowszechniać reagowanie na przemoc wobec dziecka jako pożądaną postawę.
Jakkolwiek tegoroczne badania pokazują pozytywny trend spadku aprobaty dla przemocy w wychowaniu, to jest i ciemna strona uzyskanych wyników. Jedynie jedna trzecia rodziców jest zdecydowanie przeciwna biciu dziecka. Często znajdując usprawiedliwienie dla kar cielesnych. 28 proc. ankietowanych uważa, że dziecko zasługuje, aby „dostać w skórę”, gdy sięga po używki, 25 proc., gdy popełni przestępstwo, 15 proc., gdy jest niegrzeczne, a 10 proc., gdy wagaruje lub dostanie złą ocenę w szkole.
W opinii prof. Ewy Jarosz z Uniwersytetu Śląskiego, Społecznego Doradcy RPD, która jest autorką koncepcji badań i od lat jest odpowiedzialna za ich opracowanie, niepokojące są także postawy wychowawcze o przemocowym charakterze, w aspektach innych niż bicie dziecka, do których przyznają się rodzice.
- Około 40 procent rodziców aprobuje grożenie dziecku biciem, tyle samo - traktowanie dziecka za karę jak powietrze, co jest wyjątkowo dotkliwym psychologicznie zachowaniem. Niemal co dziesiąty rodzic dopuszcza pociąganie dziecka za włosy. Są także tacy, którzy akceptują używanie w stosunku do dziecka negatywnych określeń i porównań np. osioł czy głupek. Jak widać wiele jeszcze mamy do zrobienia w zakresie kultury pedagogicznej rodziców i poszanowania praw dziecka przez dorosłych - przekonuje prof. Ewa Jarosz.
Dodaje, że wszelkie kary cielesne są naruszaniem praw dziecka. Nie wpływają na zrozumienie niewłaściwości postępowania, na internalizację moralną, a wręcz blokują ich rozwój.
Rzecznik praw dziecka od sześciu lat prowadzi monitoring społecznej akceptacji Polaków dla przemocy w wychowaniu.
Źródło: RPD / www.kurier.pap.pl
Komentarze
[ z 5]
Czytając takie wiadomości nie jestem pewna, czy uważać je za śmieszne, czy za tragiczne. Z jednej strony może to się wydawać zabawne, chociaż jest to pewnego rodzaju śmiech przez łzy (jak to się mówi), że nasz naród absolutnie daleki jest od przyjęcia i uznania opinii specjalistów- lekarz, terapeutów, pedagogów czy psychologów. Jest to przykre, a jednocześnie tak bardzo "nasze". Spotkałam się już nie raz na przykład z matkami, które pomimo opinii lekarzy i niezależnych badań z wyliczeniem BMI i pokazaniem na siatkach centylowych w którym miejscu znajduje się ich dziecko, nie chciały dawać wiary w to, że maluch wcale nie jest takim znowu "maluchem" a tak naprawdę to jest dzieckiem zmagającym się z nadwagą i otyłością co wymaga specjalistycznego leczenia. Niestety, ale wciąż bardzo wiele ludzi nie przyjmuje w ogóle takich informacji do wiadomości- zwłaszcza jeśli chodzi o rodziców właśnie. I na przykład twierdzą oni, że dziecko nie jest otyłe, tylko zdrowo wygląda. Albo właśnie, że dziecko nie jest bite, tylko dostało klapsa, co jest niezbędne dla prawidłowego procesu wychowawczego. Nie mam pomysłu jak dotrzeć do takich ludzi, aby przestali oni swoim tłumaczeniem, albo nadopiekuńczością krzywdzić malców, co niestety ale w większości przypadków znajdzie swoje odbicie w ich stanie zdrowia w przyszłości, czego z resztą trudno byłoby w takich okolicznościach uniknąć. Mam nadzieję, że rodzice chociaż w tym jednym przypadku dadzą się przekonać, że bicie najmłodszych nigdy nie jest dobrym pomysłem, niezależnie jak je nazwiemy. Bo w końcu lanie, to lanie i nie ważne, czy nazwiemy je klapcem, czy innym zdrowieniem, to jednak zawsze będzie biciem dziecka.
Rodzice nie uznają "lania" za przemoc. Powinni znajdować inne rozwiązania. Nie wiadomo tak naprawdę jak dziecko zareaguje i czy w przyszłości nie będzie powtarzać tego samego. Z drugiej strony, niektórzy nie potrafią sobie inaczej z dzieckiem poradzić. W dzisiejszych czasach dzieci i młodzież mają więcej swobody przez co nie słuchają rodziców ani opiekunów. Wydaje mi się, że rodzicom coraz częściej trudniej jest zmagać się samemu z problemami nastolatków. Niestety zwykle nie wiedzą oni gdzie mogą zwrócić się po pomoc. W procesie wychowania ważną rolę odgrywa również szkoła i bardzo ważne jest by nauczyciele zauważali ewentualne nieprawidłowe zachowania młodych ludzi. Rodzice czasami zwyczajnie ignorują problemy swoich dzieci gdyż uważają, że z nich wyrosną lub jest to tylko okres przejściowy. Śledząc wiadomości z kraju słyszymy o skandalicznych w sytuacjach świadczących o braku kontroli nad dzieckiem. W sytuacjach skrajnych niektórzy rodzice uciekają się nawet do wezwania odpowiednich służb. Sądzę, że mamy do czynienia ze skrajnymi problemami takimi jak agresja czy wycofanie oraz depresja dziecka. Oba są poważne i mogą mieć bardzo negatywne skutki w przyszłości dlatego współpraca opiekuna szkoły i coraz częściej psychoterapeuty jest tak istotna. Z biegiem czasu obserwuje się zmiany norm jakie panują w społeczeństwie. Niegdyś pewne zachowania byłyby nie do pomyślenia podczas gdy dzisiaj są na porządku dziennym. To nie my powinniśmy dopasowywać się do zmieniającej się na gorsze sytuacji. Powinniśmy jej zaradzić, dlatego spotkania dotyczące problemów młodych ludzi są bardzo ważne. Być może nie będzie to łatwa droga, ale w przyszłości nasze wysiłki opłaca się i zaowocują porządnymi ludźmi z odpowiednią postawą.
Przemoc w rodzinie nie jest bynajmniej zjawiskiem pozostającym na marginesie życia społecznego. Dane uzyskane w badaniach socjologicznych zdają się wskazywać na wzrost jego powszechności. Trudno mówić o konkretnych grupach do których dałoby się zawęzić obszar występowania konfliktów rodzących przemoc. Jest to raczej zjawisko o charakterze ogólnym, choć w pewnych środowiskach (np.: bezrobotni) narasta szybciej niż w innych. Agresja dotyka z reguły kobiety, dzieci, znacznie rzadziej mężczyzn. Najczęstszą przyczyną stają się zatargi na tle finansowym i problemy związane z utrzymaniem rodziny. Wiele osób próbuje rozwiązywać konflikty z najbliższymi używając przemocy. Kobiety z wyższym wykształceniem, mieszkanki wielkich miast, przedstawicielki inteligencji oraz kadry kierowniczej częściej nie akceptują przemocy wobec dzieci niż kobiety ze środowisk wiejskich i z niskim poziomem wykształcenia. Szczególnie dużą aprobatę dla jej stosowania przejawiają robotnice niewykwalifikowane oraz rolniczki. Badania naukowe dowodzą, że w rodzinach o niskim statusie społecznym częściej ma miejsce stosowanie kar fizycznych i zaniedbanie dziecka, a w rodzinach o wyższym statusie powszechniejsze są kary psychiczne, przy czym sam repertuar kar jest znacznie szerszy. Dzieci najczęściej bite są przez matki. Ponad dwie trzecie kobiet deklaruje, że właśnie one wykonywały karę nie angażując w to mężów. Dowodzi to choćby tego, że właśnie na kobietach spoczywa obecnie większość obowiązków związanych z wychowaniem potomstwa. Jednak im dziecko starsze tym częściej karze je ojciec. Niestety dzieci są bite w każdym okresie życia, od niemowlęctwa począwszy, aż po okres całkowitej samodzielności.
Najwyraźniej wielu rodziców, którzy tak myślą samemu nie radzi sobie z wychowaniem dziecka bez przemocy. Dla nich "lanie" to nie przemoc - od tego zacznijmy. Jeżeli rodzina jest spójna jakość życia jej członków a także ich zdrowie psychiczne są na dobrym poziomie. Zależą one także od stopnia odczuwalnego wsparcia, bliskości, umiejętności rozmowy a także rozwiązywania sytuacji konfliktowych, które przecież zdarzają się w każdej rodzinie. Efektywne radzenie sobie konfliktem nieodłącznie związane jest ze wspieraniem jej członków. Każda rodzina stosuje odmienne strategie. W jednej rozmowa o uczuciach jest czymś obcym u innej rodziny będzie bardzo pożądana. W jednej rodzinie miłość i szacunek okazywana jest słownie, w drugiej za pomocą gestów, czynów. Tak czy inaczej, nie ma miejsca na przemoc.
Eliminacja przemocy wobec dzieci staje się obecnie niezwykle istotnym zadaniem wielu demokratycznych społeczeństw. Co więcej, ze względu na zakres problemu i jego konsekwencje zadanie to znalazło się w Agendzie na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 określonej w Celach Zrównoważonego Rozwoju. Poza zasadniczym działaniem, jakim jest wprowadzenie bezwzględnej ochrony prawnej dzieci przed wszelkimi formami przemocy, w tym karami cielesnymi, na świecie podejmowane są różne inicjatywy ukierunkowane na eliminację przemocy w stosunku do dzieci. Doświadczenia państw pokazują bowiem, że same reformy prawne nie wystarczą. Wśród licznych propozycji szczególne miejsce zajmują działania profilaktyczne. Profilaktyka jest bowiem postrzegana jako najbardziej obiecujący rodzaj działań w walce z problemem. Jej organizowanie opiera się z jednej strony na wiedzy o uwarunkowaniach przemocy wobec dzieci i ustalonych w badaniach czynnikach ryzyka zjawiska, a z drugiej – na analizach praktyki oraz międzynarodowej współpracy i wymianie doświadczeń. W artykule przedstawiono inicjatywę Rady Państw Morza Bałtyckiego, w ramach której wypracowano zarówno podstawowe założenia profilaktyki, jak i szczegółowe wskazania w kilku obszarach jej realizacji. Stosowanie kar cielesnych od stuleci charakteryzowało relacje opiekuńczo-wychowawcze w różnych kulturach. Zjawisko to – wrośnięte w życie społeczne i obyczajowość oraz występujące dość powszechnie w różnych regionach świata – w ostatnich dziesięcioleciach zaczęło budzić coraz większą uwagę badaczy i osób zaangażowanych w ochronę praw dzieci. Od kilku dekad można obserwować narastający społeczny sprzeciw wobec stosowania przemocy w wychowaniu i podejmowanie wysiłków na rzecz eliminacji problemu. Jak się wydaje, największy wpływ na te procesy miało kilka czynników. Po pierwsze, wiele badań, w tym tematyczne makroraporty, wskazało na powszechność zjawisk przemocy w wychowaniu oraz ich występowanie – choć z różnym nasileniem – we wszystkich warstwach i grupach społecznych oraz w niemal wszystkich kulturach i społeczeństwach na świecie. Po drugie, upowszechnianie idei praw człowieka i praw dziecka oraz demokratyzacja życia społecznego powodują, że występowanie pewnych zachowań i sytuacji w relacjach wychowawczych czy rodzinnych zaczyna być rozumiane w kategoriach naruszania zarówno tych praw, jak i godności dziecka. Co więcej, kary cielesne są obecnie postrzegane jako nadużywanie przewagi i siły wobec dzieci, a więc osób słabszych oraz zależnych. Ponadto wynikające z globalizacji procesy społeczno- -kulturowej dyfuzji rozprzestrzeniają w wymiarze geograficzno-politycznym idee demokratyzacji i ideę dzieciństwa bez przemocy. Dobitnie konieczność eliminacji wszelkich form przemocy wobec dzieci wyrażają Cele Zrównoważonego Rozwoju będące Agendą działań w obszarze rozwoju społecznego do 2030 r. Po trzecie, najsilniejszych argumentów na rzecz eliminacji kar cielesnych w wychowaniu dostarczyły badania ukazujące dewastujący wpływ tego typu doświadczeń na rozwój indywidualny, rozwój kompetencji społecznych, rozwój kompetencji poznawczych oraz na kondycję emocjonalną. W szczególny sposób zaznaczyły się tu badania wykazujące szkodliwy wpływ kar cielesnych na budowę i funkcjonowanie mózgu. Przełożenie znaczenia skutków indywidualnych doświadczania kar cielesnych w wychowaniu na ich znaczenie społeczne, czyli na skutki ekonomiczne i zdrowotne dla funkcjonowania społeczeństwa , dodatkowo wzmacnia rozumienie szkodliwości przemocy w wychowaniu. Obecnie już powszechnie uznaje się, że destrukcyjny wpływ przemocy wyrządza poważną krzywdę dzieciom we wszystkich krajach, ale też dotyka rodziny, społeczności, narody i całe kolejne generacje. Wymienione procesy wpływają znacząco na upowszechnianie się sprzeciwu wobec wykorzystywania przemocy w wychowaniu dzieci. Obecnie różne grupy społeczne, środowiska, organizacje i instytucje podejmują intensywne wysiłki oraz poszukują skutecznych sposobów, by eliminować problem przemocy w wychowaniu. Podstawą konceptualizacji profilaktyki przemocy w wychowaniu jest rozwijana przez dziesięciolecia wiedza na temat uwarunkowań zjawiska1 oraz bogate już obecnie doświadczenia praktyczne różnych społeczeństw i środowisk. Ten kapitał pozwala na organizowanie działań skutecznie ograniczających występowanie problemu i to praktycznie w każdych warunkach społeczno-kulturowych oraz ekonomicznych, co podkreślał już jakiś czas temu Leventhal. Rozwój profilaktyki kar cielesnych w dużym stopniu odbywa się z wykorzystaniem analiz dotyczących podejmowanych w praktyce działań i programów eliminacji przemocy w wychowaniu. Innymi słowy, podłożem wskazywania i modernizowania działań profilaktycznych są tu tzw. dobre praktyki (evidence based practice), czyli działania, których skuteczność została przez odpowiednie analizy zweryfikowana i udowodniona. Obecnie w dużej mierze na tej podstawie są opracowywane rekomendacje dotyczące działań na różnych poziomach społecznych – w kontekście państwowym lub lokalnym – oraz na poziomie poszczególnych instytucji czy służb, a nawet formułowane są wskazania do szczegółowych programów profilaktycznych. W celu opracowania rekomendacji dotyczących profilaktyki prowadzone są różne analizy dotyczące praktyki działań, które obejmują poziomy lokalne, krajowe i międzynarodowe. Te ostatnie widoczne są często w raportach dotyczących problemu przemocy przygotowywanych przez agendy międzynarodowe. Jedną z inicjatyw międzynarodowych na rzecz eliminacji przemocy w wychowaniu jest projekt „Dzieciństwo bez przemocy. Odejście od stosowania kar cielesnych w Regionie Morza Bałtyckiego”, który w latach 2017–2018 był prowadzony przez jednostkę Children at Risk Rady Państw Morza Bałtyckiego (Council of the Baltic Sea States) i współfinansowany przez Komisję Europejską. Przy jego realizacji współpracowało kilka podmiotów z różnych państw, m.in. Ministerstwo Spraw Społecznych Estonii, Ministerstwo Spraw Społecznych i Zdrowia Finlandii, Ministerstwo Opieki Społecznej Łotwy, polski Rzecznik Praw Dziecka oraz Ministerstwo Zdrowia i Spraw Społecznych Szwecji. Międzynarodowym partnerem projektu była organizacja Global Initiative to End All Corporal Punishment of Children. Wypracowane w projekcie efekty stanowią w rzeczy samej określoną koncepcję profilaktyki problemu kar cielesnych, koncepcję o bardzo wyrazistej aplikacyjnej formule, którą warto bliżej zaprezentować ze względu na jej walory prakseologiczne, ale też i naukowe. Niemal wszystkie państwa z regionu Morza Bałtyckiego (10 z 11) wprowadziły zakaz stosowania kar cielesnych wobec dzieci. Jedynym krajem, w którym nie obowiązuje jeszcze prawny zakaz kar cielesnych, jest Federacja Rosyjska. Z tego wynika, że niektóre państwa w regionie mają prawie 40-letnie doświadczenie związane z wdrażaniem prawnego zakazu kar cielesnych, podczas gdy inne dopiero rozpoczęły proces, którego celem jest zapewnienie dzieciństwa wolnego od przemocy. Jak pokazują praktyka życia społecznego i wyniki badań problemu kar cielesnych prowadzonych w krajach, w których obowiązuje ich zakaz, uchwalenie prawa nie gwarantuje jednak, że społeczeństwa stają się wolne od stosowania przemocy w wychowaniu. Korzystny wpływ zakazu na ograniczenie problemu kar cielesnych dobitnie podkreślają jednak badania, z których wynika, że wprowadzenie zakazu łączy się z nasileniem społecznej dezaprobaty do stosowania kar cielesnych wobec dzieci oraz zwiększeniem liczby rodziców, którzy odrzucają ich wykorzystywanie w wychowaniu swoich dzieci. Celem programu „Dzieciństwo bez przemocy” stało się wspólne wypracowanie spójnej, wielostronnej strategii profilaktycznej ukierunkowanej na eliminację kar cielesnych oraz promowanie pełnego społecznego wdrożenia w praktykę wychowawczą prawnego ich zakazu. Adresatem zaprojektowanych działań i środków stały się nie tylko państwa partnerskie projektu (Szwecja, Łotwa, Estonia, Finlandia i Polska), ale wszystkie państwach w regionie Morza Bałtyckiego. Zasadniczymi elementami działań w ramach projektu były: • pogłębiona analiza sytuacji w państwach biorących udział w projekcie, obejmująca analizę szczegółowych rozwiązań prawnych dotyczących stosowania prawnego zakazu kar cielesnych; analiza rozwiązań implementujących w poszczególnych państwach zakaz i działań urzeczywistniających ochronę dzieci przed przemocą w wychowaniu; • analiza inicjatyw na rzecz eliminacji kar podejmowanych przez różne podmioty państwowe, pozarządowe, ekonomiczno-biznesowe i wyznaniowe; • analiza tzw. dobrych praktyk w zakresie eliminowania przemocy w wychowaniu w perspektywie działań w różnych sektorach (wymiar sprawiedliwości, oświata, służby społeczne, ochrona zdrowia, organizacje pozarządowe) w państwach partnerskich; • analiza sposobów monitorowania problemu przez podmioty państwowe i inne oraz badania naukowe; • analiza realizowanych kampanii społecznych dotyczących problemu przemocy w wychowaniu. Realizacja działań obejmowała m.in. analizy i badania prowadzone przez koordynatorów krajowych, spotkanie sprawozdawcze w siedzibie kierującej projektem jednostki CBSS w Sztokholmie, konsultacje krajowe oraz spotkania grup ekspertów w poszczególnych tematach, które odbyły się w Rydze, Tallinie, Warszawie i Sztokholmie. W rezultacie prac podejmowanych w ramach programu „Dzieciństwo bez przemocy” opracowano raporty dotyczące poszczególnych krajów partnerskich, ukazujące stan legislacji, badań i głównych działań w zakresie problemu kar cielesnych, zestaw podręczników tematycznych oraz kampanię kierowaną do rodziców, dzieci, praktyków i osób wspierających, a także decydentów. Najfunkcjonalniejszym efektem projektu „Dzieciństwo bez przemocy” z perspektywy pokazania idei konstruowania profilaktyki kar cielesnych jest seria podręczników tematycznych dotyczących określonych obszarów działań profilaktycznych. Skonstruowano je na podstawie doświadczeń społeczeństw regionu Morza Bałtyckiego. Przekazują kluczowe informacje i podkreślają najlepsze praktyki, które mają znaczenie w eliminacji kar cielesnych nie tylko dla państw w regionie, ale także dla innych krajów Europy, a nawet dla całego świata. Każdy z sześciu przewodników koncentruje się na określonym temacie dotyczącym eliminacji przemocy w wychowaniu. Są nimi w kolejności: • ogólne założenia profilaktyki, tj. współczesna filozofia działań zmierzających do eliminacji kar cielesnych; • sposoby wdrażania prawnego zakazu kar cielesnych w środowisku rodzinnym; • działania rozwijające i upowszechniające pozytywne rodzicielstwo; • zasady i sposoby realizowania kampanii społecznych podnoszących świadomość problemu i konieczność jego eliminacji; • działania podnoszące jakość usług profesjonalistów i służb działających w obszarze eliminacji przemocy wobec dzieci; • możliwości i zasady śledzenia postępów na drodze urzeczywistniania zakazu poprzez odpowiednie badania i analizy. Przewodniki te mogą być źródłem inspiracji, jak również dostarczać gotowych wskazówek oraz praktycznych narzędzi, które można wykorzystać w urzeczywistnianiu idei dzieciństw bez przemocy oraz w likwidowaniu kar cielesnych w przestrzeni społeczno-wychowawczej. W świetle wypracowanych i opisanych w omawianych przewodnikach strategii eliminacji kar cielesnych można wskazać kilka podstawowych założeń, na których opiera się współczesna profilaktyka problemu. Przede wszystkim przyjmuje się, że postawy wobec stosowania kar cielesnych można zmieniać. Skutecznymi narzędziami są tu nie tylko zakazy prawne, które odgrywają podstawową rolę, ale także reformy w sferze polityki rozwoju społeczno- -politycznego zmierzające do postrzegania dzieci jako osób i grup, którym należy się równe traktowanie wobec prawa oraz inne prawa równościowe. W państwach, które mogą się poszczycić znaczną redukcją poziomu wykorzystywania kar cielesnych, jak np. Szwecja, obok prawnego zakazu podjęto wiele działań na rzecz społecznego i politycznego rozwoju oraz podnoszenia świadomości istoty i znaczenia praw dziecka. Ponadto niezwykle istotnym czynnikiem jest porozumienie różnych stron sceny politycznej i ich wspólne wsparcie sprawy eliminacji kar cielesnych. Służy to procesowi legislacji i opracowaniu narodowych planów – a wręcz strategii – eliminacji przemocy wobec dzieci, w tym urzeczywistniania zakazu kar cielesnych. Na rzecz implementacji takich planów lub strategii działa z kolei korzystnie ścisłe określenie ról różnych i działających na wszystkich poziomach społecznych podmiotów oraz odpowiednie finansowanie działań na poziomach krajowym i lokalnym. Adekwatne finansowanie strategii wdrożenia zakazu przemocy w wychowaniu jest wskazywane jako bardzo ważny czynnik sprzyjający temu, aby prawo to było efektywne. Jako kolejne założenie oraz fundament nowoczesnej profilaktyki wskazuje się uznanie, że rolą wprowadzonych zakazów kar cielesnych jest jednoznaczna ochrona dzieci przed wszelką przemocą, co jest rozumiane jako ochrona wprowadzana w interesie dzieci, a nie przeciwko komuś lub czyimś prawom. Głównym celem prawnego zakazu jest społeczna edukacja dotycząca niewłaściwości takiego postępowania z dziećmi oraz możliwość zapewnienia wsparcia rodziców, opiekunów i innych osób opiekujących się dziećmi i je wychowujących, a nie sądowe ściganie tych osób. Uznaje się przy tym, że skutecznej reformie prawa musi towarzyszyć jasny plan działania dotyczący tego, jakie kroki należy podejmować wcelu podniesienia społecznej świadomości rzeczywistej roli zakazu i – ogólniej – roli prawa w ochronie dzieci przez przemocą. Następnym założeniem nowoczesnej profilaktyki kar cielesnych jest uznanie, że osoby pracujące z dziećmi i rodzinami we wszystkich obszarach (tj. różni specjaliści) pełnią kluczową funkcję w promowaniu zakazu oraz przekazywaniu właściwego jego rozumienia tym, z którymi pracują – czyli rodzicom, opiekunom i dzieciom. Specjaliści mogą też bezpośrednio reagować w przypadku podejrzenia występowania tego problemu. Sprzyja temu ustanowienie formalnego obowiązku reagowania dla profesjonalistów (tzw. mandatory reporting), ale należy podkreślić, że potrzebują oni dobrych szkoleń i rozwijania kompetencji po to, by właściwie rozumieli rolę i znaczenie prawnego zakazu oraz swoje powinności i możliwości jego wdrażania oraz ochrony dzieci. Wśród profesjonalistów szczególna rola przypada pracownikom socjalnym, nauczycielom, pracownikom wymiaru sprawiedliwości i organów ścigania oraz pracownikom ochrony zdrowia. Jednocześnie obok działania profesjonalistów mocno podkreśla się wagę różnych innych służb oraz instytucji, a także rolę władz państwowych i lokalnych, społeczności lokalnej oraz całego społeczeństwa obywatelskiego, w tym organizacji pozarządowych, charytatywnych, wyznaniowych i innych. Wobec szerokiego wachlarza możliwych podmiotów działań podkreśla się, że skuteczne wdrożenie zakazu stosowania kar cielesnych wymaga sprawnej międzysektorowej koordynacji w celu realizacji działań zarówno edukacyjnych, jak i prewencyjnych, które są priorytetowe oraz mogą być powszechnie podejmowane. Podkreśla się, że dobra koordynacja działań, jej monitorowanie oraz ewaluacja w obrębie instytucji rządowych oraz między rządem a podmiotami społeczeństwa obywatelskiego mogą ułatwić skuteczne wdrożenie zakazu. Ponadto uważa się, że wielodyscyplinarna i międzyagencyjna współpraca jest czynnikiem niezbędnym w realizacji prewencji w wymiarze wczesnej identyfikacji przemocy wobec dzieci oraz odpowiedniej pomocy i innych działań. Profilaktyka kar cielesnych i funkcjonowanie całego systemu ochrony dzieci powinny być ukierunkowane na zapobieganie separacji rodzinnej, tj. oddzieleniu dziecka od rodziny. Jeśli jednak problem przemocy w wychowaniu zostaje zidentyfikowany w rodzinie, dobro dziecka jest podstawowym względem, jaki powinien determinować podejmowane działania. W sytuacjach, kiedy separacja dziecka od rodziny jest jednak niezbędna dla zapewnienia mu bezpieczeństwa, istotnym czynnikiem jest zaufanie do służb działających na poziomie zarówno lokalnym, jak i ogólnospołecznym. Powinno być ono rozwijane przez przejrzystość, wiarygodność, odpowiedzialność oraz bezstronność w rozpatrywaniu przypadków przemocy wobec dziecka i podejmowaniu dalszych działań. Niezbędnym działaniem w nowoczesnej profilaktyce przemocy w wychowaniu jest prowadzenie badań i analiz dostarczających dowodów na temat postępów w implementacji zakazu kar cielesnych. W tym względzie szczególną rolę odgrywają skuteczne systemy gromadzenia danych oraz wiarygodne metodologicznie procedury monitorowania przez badania surveyowe. Rzetelne badania są istotne także w kontekście analizy efektywności wprowadzanych rozwiązań i programów eliminacji kar cielesnych. Wskaźniki i źródła danych pokazujące problem oraz działania wobec niego powinny być gromadzone w perspektywie różnych grup dzieci, w tym wykluczonych na różnym tle (np. niepełnosprawności, przynależności do mniejszości etnicznych, z obszarów niekorzystnych socjalnie czy ze względu na płeć), i mieć charakter zróżnicowany. Istotne są dane dotyczące zarówno zgłaszanych przypadków, jak i postaw społecznych wobec kar cielesnych oraz ich dynamiki. Ważne przy tym jest, aby dane pochodziły zarówno od rodziców, jak i samych dzieci. Cennym rodzajem danych są również te dotyczące doświadczeń rodziców związanych z korzystaniem z różnych usług wsparcia rodziny lub programów eliminacji przemocy w wychowaniu. We współczesnym rozumieniu profilaktyki uznaje się także, że społeczna implementacja zakazu kar cielesnych opiera się w ogromnym stopniu na spójnej i trafnej edukacji społecznej, która podnosi rozumienie sensu oraz roli zakazu, a także przyczynia się do jego społecznego poparcia. Ponadto edukacja pomaga podnosić świadomość znaczenia prawa dzieci do wolności od wszelkich form przemocy. Główne przesłania, jakie powinny charakteryzować taką edukację, mówią o tym, by pokazywać kary cielesne jako niedopuszczalne metody oddziaływania na dziecko oraz informować o tym, że kary cielesne są szkodliwe zarówno dla rozwoju dziecka, jak i jego późniejszego funkcjonowania w dorosłym życiu. Oprócz tego edukacja społeczna powinna upowszechniać metody pozytywnego rodzicielstwa oraz promować je jako przynoszące korzyści dzieciom, rodzicom i całemu społeczeństwu. Treść wymienionych założeń profilaktyki stosowania kar cielesnych koresponduje w dużej mierze z tym, na co wskazują teorie dotyczące uwarunkowań przemocy w wychowaniu. Są to bowiem propozycje działań na czynniki facylitujące przemoc na różnych poziomach społecznych. Działania ukierunkowane na takie czynniki – czego dowodzą badania – cechują się wysoką efektywnością w zakresie ograniczania przemocy w wychowaniu, ale tylko wtedy, gdy są symultanicznie realizowane na różnych poziomach społecznych – tj. indywidualnym, relacyjnym, lokalnym i społeczeństwa. Leventhal już dawno podkreślał, że najważniejsze jest to, iż wiemy, jak zapobiegać przemocy i zaniedbywaniu dzieci, oraz że działania te nie są aż tak skomplikowane, aby były niemożliwe. Apelował więc, by pytać nie o to, czy prewencja przemocy wobec dzieci jest w ogóle możliwa – bo jest – ale o to, czy społeczeństwo może i chce przeznaczyć odpowiednie środki na takie działania oraz podjąć trud ich organizowania. Działania te powinny być bowiem szeroko zakrojone i wielowymiarowe, a więc kosztowne. Problemem prewencji krzywdzenia dzieci nie jest bezsilność, ale niekorzystna atmosfera dla takich działań i brak politycznego zaplecza – zauważył już kiedyś Krugman (1999). Od kilku lat ta atmosfera ulega jednak poprawie. Coraz powszechniej rozumie się znaczenie przeciwdziałania przemocy oraz coraz silniej – poprzez różne instrumenty – naciska się na to, by poszczególne społeczeństwa i środowiska podejmowały wysiłki organizowania profilaktyki oraz przeznaczały nań odpowiednie środki finansowe. Dla ułatwienia i poprawienia implementacji działań na rzecz eliminacji przemocy w wychowaniu oraz – ogólniej – przemocy wobec dzieci eksperckie agendy i platformy współpracy międzynarodowej opracowują wdrożeniowe wskazania oraz pakiety działań i zasad profilaktyki. Poza wskazaną w tym opracowaniu inicjatywą państw Rejonu Morza Bałtyckiego, na szczególną uwagę zasługuje także inicjatywa INSPIRE7, która jest realizowana jako działanie w ramach realizacji Agendy 2030, będąca globalną propozycją ukazującą w operacyjny sposób różne wskazania dotyczące eliminacji przemocy wobec dzieci. ( publikacja p. Ewa Śląska)