Rozporządzenia Ministra Zdrowia z 8 marca 2011 r. wprowadziło wiele, często złożonych i dyskusyjnych zmian związanych z zasadami wystawiania recept na leki podlegające refundacji. Wraz z wejściem w życie nowych założeń, w środowisku lekarskim pojawiło się jednak wiele pytań i wątpliwości dotyczących sposobu wypisywania leków, na które z różnych względów (np. w sytuacji pacjenta nieubezpieczonego, obcokrajowca spoza krajów UE lub EFTA, dokumentu wystawionego w innym państwie, recepty weterynaryjnej, niemożności okazania dowodu potwierdzającego ubezpieczenie lub uprawnienia dodatkowe, istnieniu zniżki, ale tylko w określonym wskazaniu itp.) nie powinna przysługiwać ustawowa zniżka.

Jakie dane powinny znaleźć się na takiej recepcie?
Zgodnie z nowym rozporządzeniem, dokument na którym lekarz zamieścił pełnopłatne leki, nie musi odpowiadać wszystkim wymaganiom określonym dla recept na refundowane produkty lecznicze. Niemniej jednak, należy pamiętać o kilku niezbędnych informacjach, które warunkują przyjęcie druku w aptece i wydanie pacjentowi leku w niezbędnej ilości. W takich przypadkach osoba wystawiająca dokument powinna pamiętać, aby określić:

• dane pacjenta: imię, nazwisko, adres, wiek (wyłącznie dla osób poniżej 18 roku życia, w sytuacji, jeśli nie można ustalić wieku na podstawie nr PESEL)
• datę wystawienia i datę realizacji recepty (jeśli nie dotyczy, wpisujemy „X”). Konieczność wpisania tych informacji
• informacje dotyczące przepisywanych leków obejmujące kolejno: nazwę, postać (jeśli jest więcej niż 1), dawkę (jeśli jest więcej niż 1), ilość (bądź skład preparatu recepturowego) i sposób dawkowania (pamiętajmy, że w przypadku, gdy na recepcie brakuje dawkowania, farmaceuta może wydać wyłącznie 2 najmniejsze opakowania leku)
• dane osoby uprawnionej: imię, nazwisku i nr PWZ – zgodnie z przepisami o zawodach lekarza i lekarza dentysty (ich brak może świadczyć m. in. o możliwości sfałszowania dokumentu)

Zaleca się, aby miejsce przeznaczone na oznaczenie dotyczące identyfikatora płatnika i uprawniania dodatkowe pozostawić puste lub wpisać znak „X”. Te drugie rozwiązanie wydaje się bezpieczniejsze, z uwagi na ryzyko dopisania właściwego symbolu przez osobę do tego nieuprawnioną. Pamiętajmy również, że recepta na leki pełnopłatne nie musi zawierać unikalnego numeru identyfikacyjnego nadawanego przez NFZ, nanoszonego na blankiet najczęściej techniką służącą do automatycznego odczytu (np. kodu kreskowego). Oczywisty w takich przypadkach jest również fakt, że osoba uprawniona nie musi określać stopnia odpłatności. Wpisanie oznaczenia „100 %” lub „X” obok nazwy leku, w żadnym stopniu nie jest jednak traktowano jako błąd.

Recepta na leki pełnopłatne obliguje farmaceutę do wydania zamiennika przepisanego leku. Co ważne, odpowiednik nie musi spełniać tak rygorystycznych wymagań, jak dla dokumentów realizowanych ze zniżką. Wystarczy jedynie analogiczna substancja czynna, postać farmaceutyczna, ilość i dawka – farmaceuta ma obowiązek werbalnie poinformować chorego o możliwości zakupu tańszego, ale na wyraźne życzenie pacjenta także również wydać droższy odpowiednik, nie patrząc na limit i cenę detaliczną.

Substancje psychotropowe i środki odurzające
Zasady wystawiania recept na nierefundowane leki zawierające substancje psychotropowe z grupy III-P i IV-P oraz środki odurzające z grupy II-N są nieco odmienne, od tych określonych dla substancji aktywnych, których nie obejmuje wykaz dołączony do ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Oprócz informacji zilustrowanych powyżej, ważne jest, aby osoba wystawiająca receptę, poniżej danych personalnych pacjenta zamieściła nr PESEL (może występować w postaci kodu kreskowego) bądź nr paszportu lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość. Praktyka apteczna pokazuje, ten ostatni jest szczególnie powszechny u cudzoziemców spoza krajów UE lub EFTA lub nie dysponujących kartą EKUZ lub inną równoważną. Pomimo, że rozporządzenie Ministra Zdrowia nie precyzuje tej kwestii, z uwagi na zwiększone ryzyko sfałszowania dokumentu, warto również nanieść pieczątkę nagłówkową, nadruk lub naklejkę zawierającą szczegółowe informacje o świadczeniodawcy (np. szpitalu, przychodni, indywidualnej praktyce lekarskiej).

Należy również pamiętać, że brak zniżki na leki zawierające substancje psychotropowe lub środki odurzające, nie zwalnia lekarzy z obowiązku określania łącznej ilości substancji czynnej, jaka została przepisana na recepcie. Nie umieszczenie tych informacji może skutkować odmową zrealizowania takiego dokumentu w aptece.

Czym jest odpis recepty?
Analizując zasady wypisywania recept na leki niepodlegające refundacji, jak gdyby przy okazji warto również przyjrzeć się przepisom regulującym wystawianie odpisów w aptekach ogólnodostępnych. W ocenie specjalistów, odpis recepty stanowi dogodne ułatwienie, dzięki któremu pacjent nie musi bezpowrotnie rezygnować z części przepisanych leków. Dokument ten realizowany jest jednak z pełną odpłatnością, i wraz z oryginałem stanowi integralną całość gwarantującą farmaceucie pewność właściwego wydania leków. Ni mniej, ni więcej, oznacza to, że pracownik apteki ma prawo odmówić sprzedaży produktów leczniczych na podstawie odpisu wystawionego w innej aptece.

Nie wszystkie leki mogą także znaleźć się na odpisie. Rozporządzenie Ministra Zdrowia wyłącza tutaj substancje aktywne należące do wykazu A oraz leki zawierające w swoim składzie substancje psychotropowe i środki odurzające. Zasadniczą zmianę stanowi dopuszczenie antybiotyków, chociaż tutaj należy pamiętać o stosunkowo krótkim terminie ważności recepty (odpis nie przedłuża daty realizacji dokumentu). W świetle aktualnych przepisów, odpis recepty, oprócz danych apteki, lekarza i pacjenta oraz nazwy przepisywanego leku, powinien także zawierać ilość leku, będącą różnicą między ilością przepisaną na recepcie, a wydaną w aptece, oraz sposób użycia.