Naukowcy realizujący finansowany ze środków UE projekt badawczy zidentyfikowali potencjalne nowe metody leczenia zakrzepicy – głównej przyczyny chorób układu sercowo-naczyniowego.
Zawał serca i udar należą do najczęstszych przyczyn zgonów na całym świecie. Przyczyną obu tych stanów klinicznych jest zakrzep – blokada naczyń doprowadzających krew tętniczą przez małe komórki krążące we krwi, zwane płytkami krwi, które zlepiają się ze sobą w uszkodzonych naczyniach krwionośnych.
Nagromadzenie płytek krwi pomaga zatrzymać krwawienie, lecz z drugiej strony ich niekontrolowane lub niewłaściwe aktywowanie może prowadzić do choroby sercowo-naczyniowej. Inną przyczyną schorzeń układu sercowo-naczyniowego mogą być zaburzenia w obrębie układu naczyń krwionośnych prowadzące do powstania skrzepliny.
Wyzwania związane z leczeniem zakrzepicy
Pacjenci, u których ryzyko powstania zakrzepu tętniczego jest wysokie, zwykle są leczeni środkami przeciwzakrzepowymi, takimi jak aspiryna i blokery P2Y12 (leki rozrzedzające krew). Nie są one jednak wystarczająco skuteczne u wszystkich pacjentów, a ponadto wiążą się z ryzykiem krwotoku wskutek zahamowania aktywności płytek krwi.
Leczenie tymi środkami może prowadzić do uporczywych krwawień, a niekiedy nawet stwarzać zagrożenie dla życia pacjenta.
Zakrzepowe zapalenie żył oznacza wzajemne oddziaływanie szlaków zapalnych i koagulacyjnych i może być przyczyną schorzeń takich jak zakrzepica żył głębokich.
„Pacjenci, u których występuje zwiększone ryzyko wystąpienia zakrzepowego zapalenia żył otrzymują antykoagulanty, na przykład heparynę, lecz i w tym przypadku ryzyko krwotoku jest wysokie”, wyjaśnia koordynator projektu TAPAS Steve Watson z Uniwersytetu w Birmingham w Zjednoczonym Królestwie.
„Z tego też powodu mówimy o potrzebie opracowania nowych, silnych leków przeciwzakrzepowych, które jednocześnie zapobiegają zakrzepicy i zakrzepowemu zapaleniu żył, nie powodując przy tym nadmiernego krwawienia”.
Receptory glikoproteinowe na celowniku
Celem projektu TAPAS, którego realizacja została wsparta z działania „Maria Skłodowska-Curie”, było wskazanie potencjalnych nowych szlaków w leczeniu zakrzepicy.
W szczególności badacze chcieli odkryć nowe sposoby blokowania aktywacji płytek krwi przez dwa specyficzne receptory glikoproteinowe o nazwie GPVI i CLEC-2.
„Nie dysponujemy obecnie żadnymi lekami ukierunkowanymi na tę klasę receptorów, które chroniłyby przed rozwojem zakrzepicy lub skutecznie ją leczyły”, wyjaśnia Watson. „Tego stanu rzeczy nie zmienił nawet fakt, że dane zgromadzone podczas badań na myszach wskazały, że receptory GPVI i CLEC-2 odgrywają kluczową rolę w rozwoju zakrzepicy i zakrzepowego zapalenia żył”.
W ramach projektu 15 badaczy na wczesnym etapie kariery z czterech krajów europejskich połączyło swoje siły w celu rozwiązania tego problemu. Wywodzili się oni z pięciu instytucji akademickich i dwóch nieakademickich w Niemczech, Niderlandach, Hiszpanii i Zjednoczonym Królestwie.
„Obraliśmy podejście multi- oraz interdyscyplinarne”, wyjaśnia Watson. „W ramach projektu zastosowaliśmy modelowanie obliczeniowe aktywacji receptora, prowadziliśmy przesiewową selekcję małych cząsteczek leczniczych, a także stworzyliśmy i opisaliśmy nowe przeciwciała i powiązane z nimi cząsteczki”.
Badacze posłużyli się również zaawansowanymi technikami mikroskopowymi, aby zbadać mechanizmy aktywacji receptorów, przetestować kluczowe odczynniki i opracować nowe układy przepływu in vitro imitujące przepływ krwi u ludzi.
Testowanie nowych odczynników
Dzięki wspólnym wysiłkom zespół projektu dokonał ważnych postępów w zakresie identyfikacji czynników, które mogłyby blokować aktywację obu receptorów glikoproteinowych. Badacze wyizolowali ponadto nową generację odczynników, takich jak pierwszy mały ligand CLEC-2, oraz przeciwciała o wysokim stopniu powinowactwa.
Wśród innych przełomowych dokonań należy wymienić nowe metody pomiaru lipidów oraz lepsze poznanie mechanizmów leżących u podstaw aktywacji receptorów. Skorygowanie istniejących danych na ten temat pomoże w bardziej dokładnej analizie w ramach przesiewowego selekcjonowania substancji leczniczych.
„Wszystkie działania podjęte w ramach projektu przyczyniły się do lepszego zrozumienia roli receptorów GPVI i CLEC-2 w rozwoju zakrzepicy i zakrzepowego zapalenia żył”, dodaje Watson. „Nasze ustalenia dały początek dalszym badaniom doświadczalnym”.
W rzeczy samej, kolejne kroki będą polegały na włączeniu niektórych ze zidentyfikowanych odczynników do wczesnej fazy badań klinicznych nad zakrzepicą i zakrzepowym zapaleniem żył. „To ważny krok naprzód - o wiele większy niż zakładaliśmy, ubiegając się o grant”, podsumowuje Watson.
Komentarze
[ z 0]