Każdy człowiek jest wyjątkowy, nie powinno więc dziwić, że nowotwory wykrywane u poszczególnych pacjentów także się różnią. Dziś leczenie można dostosować do potrzeb konkretnej osoby, wykorzystując trójwymiarowe mikroguzy hodowane z pobranych od niej próbek guza.

W 2023 roku minie dwadzieścia lat od narodzin koncepcji medycyny spersonalizowanej. Były one rezultatem finalizacji projektu poznania ludzkiego genomu, który zakończył się ogromnym sukcesem naukowców.

Element genetyczny, który może wskazywać odpowiednią metodę leczenia, wykryto w przypadku jedynie około 30 % chorób nowotworowych. Oznacza to, że markery około dwóch trzecich tych schorzeń nie są obecnie znane. Aby temu zaradzić i sprawić, by pacjenci onkologiczni otrzymywali skuteczne leczenie, w ramach finansowanego ze środków UE projektu MicroCaT przetestowano nowatorską, precyzyjną i opartą na funkcjonalnych danych technikę doboru terapii raka jelita grubego.

„Nasz test opisuje raka tak, jak antybiogram charakteryzuje zakażenie”

„Krótko mówiąc, dzięki naszej strategii można uzupełnić charakterystykę genomową guzów o funkcjonalne dane dotyczące ich oporności i wrażliwości na leki”, wyjaśnia Ole Thastrup, założyciel i dyrektor naukowy 2cureX, duńskiego MŚP będącego gospodarzem projektu.

Rewolucyjny nowy test nosi nazwę IndiTreat® i wykorzystuje tysiące trójwymiarowych miniaturowych guzów hodowanych z tkanki nowotworowej pobranej od pacjenta (zob. mikroguz na grafice powyżej). Każdy mikroguz jest poddawany działaniu kombinacji dostępnych leków, by można było dobrać najlepszą możliwą metodę leczenia. Badane in vitro komórki rakowe zachowują się tak samo jak guz w ciele pacjenta.

„To przełomowa technologia. Umożliwia one przejście z leczenia metodą prób i błędów w oparciu o cechy guza na funkcjonalnie dobieraną terapię, która z dużym prawdopodobieństwem będzie skuteczna”, mówi Thastrup. Stosowanie platformy IndiTreat® niesie ze sobą ogromne korzyści. Podawanie leków w kilku cyklach wiąże się z dużymi kosztami dla szpitali i podmiotów odpowiedzialnych za opiekę zdrowotną. Pacjenci są z kolei narażeni na większą liczbę niepożądanych skutków ubocznych związanych z każdym cyklem podawania nowego leku oraz na ryzyko progresji choroby. Wiedza o oporności guza na poszczególne metody leczenia całkowicie zmieniłaby proces doboru stosowanej terapii.

Wymagające, ale udane badania kliniczne

Głównym celem projektu MicroCaT była ocena platformy IndiTreat® w warunkach klinicznych i rozszerzenie jej zastosowań komercyjnych. Do badania klinicznego zakwalifikowano 45 pacjentów z rakiem jelita grubego IV stopnia. Byli oni monitorowani w Szpitalu Uniwersyteckim w Vejle, jednym z największych duńskich centrów onkologicznych.

„Poprzeczka była ustawiona niezwykle wysoko”, wspomina Thastrup. „Szpitale były przygotowane do przeprowadzenia badania i poniesienia znacznej części jego kosztów. Było to stresujące doświadczenie, ponieważ badanie prowadził badacz wyznaczony przez szpital i to on wskazał kliniczny punkt końcowy. W tym przypadku miało nim być zwiększenie o 100 % liczby pacjentów, u których po ośmiu tygodniach leczenia nie wystąpiła progresja choroby”.

„Dobre wieści są takie, że udało nam się zrealizować ten cel, osiągając wynik równy 150 %”. To świetny rezultat, szczególnie, że było to pierwsze interwencyjne badanie kliniczne, w którym leczenie dobierano w oparciu o testowanie trójwymiarowych mikroguzów.

Wyniki tego badania będą stanowić solidne podstawy dla działań związanych z wprowadzeniem tego produktu na rynek. „Jesteśmy niezwykle wdzięczni onkologom nie tylko za przygotowanie i przeprowadzenie badań, ale także za pomoc przy rozwiązywaniu problemów związanych ze środowiskiem klinicznym, w którym nasz test nie był jeszcze wykorzystywany”, dodaje Thastrup.

Równolegle do badania klinicznego firma 2cureX uzyskała certyfikat ISO, a test IndiTreat® otrzymał oznakowanie CE, co oznacza, że trójwymiarowych mikroguzów będzie można używać w rutynowej praktyce klinicznej. Jak mówi Thastrup: „To dla nas istotne osiągnięcie, które odzwierciedla wysoką jakość procesu projektowania produktów, prac rozwojowych i produkcji”.

Istotny wpływ na metody leczenia raka

Firma 2cureX rozpoczęła dodatkowe badania kliniczne związane z rakiem jajnika i trzustki. Są one prowadzone we współpracy z czołowymi szpitalami onkologicznymi. „Schorzenia te należą do grupy nowotworów o najwyższej śmiertelności”, zauważa Thastrup. Rak jelita grubego to druga najpoważniejsza pod względem liczby zgonów choroba nowotworowa w Europie – szacuje się, że co roku umiera na niego 175 000 ludzi – a rak trzustki to trzeci najbardziej zabójczy nowotwór.

Prace nad platformą IndiTreat® kontynuuje zespół projektu DECIDER realizowanego w ramach programu Horyzont 2020. „Skupiamy się na mechanizmach leżących u podstaw oporności raka jajnika na leki, ale badacze przyglądają się też przepisom dotyczącym medycyny spersonalizowanej oraz analizują, jak sprawnie przekuć wyniki badań na realne korzyści dla pacjentów”, dodaje na koniec Thastrup.

© Unia Europejska, [2021] | źródło: CORDIS