Zakłócenia w dostępie do usług wywołane przeciążeniem systemów opieki zdrowotnej, ograniczone zasoby, toczące się konflikty i utrzymująca się niestabilność przyczyniają się do spadku odsetka zaszczepionych dzieci na świecie. Dotyczy to łącznie 112 państw i 67 mln dzieci, które w 2019 r. nie otrzymały rutynowych szczepień. W niektórych krajach podczas pandemii COVID-19 zaufanie do szczepionek dziecięcych spadło niemal o połowę – wynika z raportu UNICEF, opublikowanego z okazji Światowego Tygodnia Szczepień.

W dniach 24 – 30 kwietnia co roku obchodzony jest Światowy Tydzień Szczepień. Po raz pierwszy coroczna edycja raportu UNICEF The State of the World’s Children jest w całości poświęcona właśnie tematyce szczepień. Analizuje ona 55 krajów świata i pokazuje, że w 52 z nich podczas pandemii COVID-19 spadło powszechne postrzeganie znaczenia szczepionek dla dzieci.

Według najnowszych danych, w latach 2019-2021 na całym świecie około 67 mln dzieci nie otrzymało jednej lub więcej szczepionek. W Europie i Azji Środkowej liczba ta wynosi blisko 330 tys. Przerwanie kalendarzy szczepień spowodowało, że np. w 2022 r. liczba przypadków odry była ponad dwukrotnie większa niż roku wcześniej, a liczba dzieci dotkniętych przez polio wzrosła w tym czasie o 16 proc.

Jak wskazuje raport, poziom zaufania do szczepionek jest bardzo zmienny i nie da się jednoznacznie określić, czy uzyskane dane mogą wskazywać na długotrwały trend. Jednocześnie, eksperci UNICEF zauważają, że zbieg kilku czynników sugeruje, że zagrożenie wahaniem się co do szczepionek może rosnąć. Czynniki te obejmują niepewność co do reakcji na pandemię, rosnący dostęp do mylących informacji, malejące zaufanie do wiedzy specjalistycznej oraz polaryzację polityczną.

Ten globalny trend spadku zaufania do szczepionek i wzrostu liczby dzieci, które nie otrzymały rutynowych szczepień, odnotowano również w Polsce. Z danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny wynika, że w Polsce przez wiele lat poziom zaszczepienia przeciw odrze sięgał nawet 99 proc., ale w 2021 r. wynosił niewiele ponad 90 proc. Dzięki szczepieniom w Polsce od 40 lat nie odnotowano zachorowania na polio, ale odsetek dzieci zaszczepionych na tę chorobę, spadł z prawie 99 proc. w 2011 r. do niespełna 94 proc. w 2021 r.

- Przyzwyczailiśmy się w Polsce do efektów masowych szczepień: ograniczenia częstotliwości zachorowań, zmniejszenia konsekwencji lub całkowitego wyeliminowania z polskiego społeczeństwa wielu chorób. W ostatnim czasie ta sytuacja ulega jednak zmianie i notujemy rosnącą liczbę przypadków uchylania się od obowiązkowych szczepień. Rozpoczynający się 24 kwietnia Światowy Tydzień Szczepień ma upowszechniać wiedzę na temat korzyści wynikających ze szczepień oraz potencjalnego ryzyka związanego ze spadkiem liczby osób zaszczepionych - mówi Renata Bem, Dyrektor Generalna UNICEF Polska

W Polsce od 2011 do 2021 r. liczba osób uchylających się od szczepień obowiązkowych wzrosła z niespełna 5 tys. w 2011 r. do ponad 61 tys. w 2021 r. Tylko w ciągu trzech pierwszych kwartałów 2022 r. odnotowano już niemal 69 tys. takich przypadków. Najwięcej z nich dotyczy szczepień przeciwko odrze, śwince i różyce.

Rosnąca liczba przypadków unikania szczepień oznacza, że w przypadku odry polskie społeczeństwo jest już poniżej poziomu wyszczepialności gwarantującego odporność populacyjną. Brak zdecydowanych działań, które zapobiegną tej tendencji doprowadzi do tego, że zagrożona będzie także odporność populacyjna w przypadku takich chorób jak polio czy gruźlica. Co więcej, zagrożone są nie tylko dzieci, których rodzice nie chcą się szczepić, ale również te, które nie mogą być zaszczepione ze względów zdrowotnych. W tej właśnie sprawie UNICEF Polska przygotował apel, który w najbliższym czasie zostanie złożony na ręce Ministra Zdrowia.

Pandemia pogłębiła również istniejące nierówności. Dla zbyt wielu dzieci, zwłaszcza w najbardziej marginalizowanych społecznościach, szczepienia nadal są niedostępne lub zbyt drogie. Nawet przed pandemią postępy w zakresie szczepień utknęły w martwym punkcie na prawie dekadę.

UNICEF każdego roku dociera do prawie połowy dzieci na świecie z ratującymi życie szczepionkami. Organizacja koncentruje się na zapewnieniu dzieciom ochrony przed chorobami, którym można zapobiegać poprzez szczepienia, bez względu na to, gdzie mieszkają najmłodsi.

W przypadku Polski, system opieki zdrowotnej odczuwa dodatkowa presję w związku z kryzysem wywołanym wojną w Ukrainie. Niskie wskaźniki wyszczepialności w tym kraju oznaczają też, że uchodźcy w Polsce są również narażeni na choroby, którym można zapobiegać dzięki szczepieniom. Dlatego szczepienia muszą być priorytetem.

Źródło: UNICEF Polska