Choroby układu sercowo-naczyniowego, a szczególnie choroba wieńcowa, zawał mięśnia sercowego i nadciśnienie, od lat są przedmiotem zainteresowania psychologów i socjologów. W USA szereg badań z tego obszaru prowadzi się w ramach psychologii kardiologicznej (Cardiac Psychology).

Pacjenci z niewydolnością serca (NS) od niedawna znajdują się w polu zainteresowania psychologów. Wyniki prospektywnych i przekrojowych badań wskazują, że ta grupa chorych wyróżnia się na tle innych pacjentów kardiologicznych. Ich adaptacja do choroby – zarówno emocjonalna, jak i poznawcza – może być ułatwiona lub utrudniona przez oddziaływanie czynników psychospołecznych. Wśród pacjentów kardiologicznych chorzy z niewydolnością najsłabiej kontrolują i monitorują symptomy choroby; powszechna wśród nich jest depresja. Nastrój chorych i sposób radzenia sobie z chorobą oraz niski poziom otrzymywanego wsparcia społecznego wiążą się z zaostrzeniem symptomów i hospitalizacjami. Z psychologicznego punktu widzenia z chorymi z NS należy pracować nad adaptacyjnymi sposobami radzenia sobie z chorobą; informacje na temat niewydolności serca muszą być dostępne i zrozumiałe. Ważne jest, by upewniać się, że pacjenci rozumieją, że przyjmowanie leków i modyfikacja stylu życia mogą wpłynąć na jakość oraz długość ich życia. W artykule przedstawiono problemy psychologiczne najczęściej dotyczące przewlekle chorych z NS.

WSTĘP

Choroby układu sercowo-naczyniowego, a szczególnie choroba wieńcowa, zawał mięśnia sercowego i nadciśnienie, od lat są przedmiotem zainteresowania psychologów i socjologów. W USA szereg badań z tego obszaru prowadzi się w ramach psychologii kardiologicznej (Cardiac Psychology).

Stosowana psychologia kardiologiczna jest więc interdyscyplinarnym podejściem, które dąży do zapobiegania lub minimalizowania poważnych komplikacji medycznych i psychologicznych powstających w wyniku oddziaływania czynników ryzyka, a także do optymalizowania medycznych i psychologicznych efektów. Podkreśla się, że choroby kardiologiczne należą do przewlekłych, mogących być przyczyną długotrwałych, poważnych zaburzeń emocjonalnych i zdrowotnych. Ponadto uznaje się, że wszyscy członkowie personelu współpracującego z pacjentem powinni zdawać sobie sprawę z potrzeby zaangażowania pacjenta i konieczności posiadania przez niego poczucia kontroli nad uzyskiwanymi efektami.

Z psychologicznego punktu widzenia, każda choroba może stanowić zagrożenie dla człowieka. Moment diagnozy wzbudza silne emocje – chory chce wiedzieć: „na co” choruje czy też „co z nim jest?”, dlaczego choruje i kiedy zostanie wyleczony. W przypadku niewydolności serca (NS), tak jak innych chorób przewlekłych, wyleczenie nie jest możliwe, lecz dąży się od zminimalizowania objawów, zwolnienia postępu choroby oraz wydłużenia życia chorego.

KIM DLA PSYCHOLOGA JEST CHORY Z NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA?

Osoby z NS niosą ze sobą duży bagaż problemów psychologicznych. Mają za sobą rozmaite przeżycia związane z chorobą, często także doświadczenia związane z leczeniem metodami inwazyjnymi oraz wynikające z tego zmiany sytuacji życiowej. By zrozumieć ich położenie i zaoferować adekwatną pomoc, konieczna jest wiedza o tym, czego doświadczyli wcześniej, jako chorujący przewlekle pacjenci kardiologiczni.

Postawienie diagnozy NS, czyli choroby zagrażającej życiu i nieuleczalnej, może prowadzić do przedłużającego się i trudnego okresu przystosowania się pacjenta. Według Murberga, Gill i Bru, niektórzy chorzy jako strategie radzenia sobie przyjmują wyparcie lub zaprzeczanie, które zniekształcają rzeczywistość. Mimo że zaprzeczanie zostało uznane za adaptacyjny i ochronny mechanizm radzenia sobie, ponieważ obniża poziom lęku i umieralność, dotyczy to ostrej fazy przystosowania do choroby. Natomiast długotrwałe utrzymywanie się zaprzeczania może utrudniać przystosowanie chorych z niewydolnością serca, ponieważ jest przyczyną niepowodzeń w stosowaniu się pacjenta do zaleceń, których celem jest obniżenie ryzyka pogorszenia rokowania.

Rola psychologa wnikającego w trudne i zawiłe często rewiry osobowości pacjenta stanowi cenne ogniwo kompleksowej opieki nad chorymi z NS. (…)

PODSTAWOWE ELEMENTY PRACY PSYCHOLOGA Z PACJENTAMI Z NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA

Rozpoznanie przewlekłej choroby nie zawsze wiąże się od razu z uświadomieniem przez osobę niepełnosprawną różnych sytuacji trudnych, jakie mogą jej przydarzyć się w przyszłym życiu. Chory, przeciwnie, skupia swoją uwagę na aktualnym położeniu życiowym i stanie zdrowia. Przeżywa ciągły lęk, napięcie, niepewność i inne przykre emocje. Zadaniem psychologa jest doprowadzenie do redukcji tych przeżyć w kontakcie z pacjentem, a także poprzez uwrażliwianie i udzielanie instrukcji dotyczących optymalnego zachowania się jego systemowi wsparcia – członkom rodziny oraz innym osobom wpływającym na stan jego zdrowia. Psycholog powinien także pracować z pacjentem nad posiadanym przez niego obrazem choroby. Jest to znaczący czynnik, odzwierciedlający się w zachowaniu chorego, pobudzający lub opóźniający jego aktywność zdrowotną. W związku z tym szczególną uwagę należy zwrócić na zrozumienie przez pacjenta konieczności zmiany stylu życia (problemy nikotynizmu, alkoholizmu, zmiany diety, podejmowania odpowiedniej aktywności ruchowej, stosowania się do zaleceń lekarskich). Warto podkreślić, że obraz własnej choroby może także wpłynąć na wybór strategii radzenia sobie z chorobą. Obraz własnej choroby pozwala na dokonywanie przewartościowań odnoszących się do istoty i wartości życia, sensu cierpienia, miejsca i roli człowieka na świecie. Na ukształtowanie się obrazu własnej choroby istotny wpływ wywierają odczuwane przez pacjenta emocje, a zwłaszcza powszechna w tej grupie chorych depresja, lęk o zdrowie i życie oraz obawa o przyszłość najbliższych i ustabilizowanie się trudnej sytuacji życiowej chorego [32]. Sytuacje takie, jak poważna choroba somatyczna, sprzyjają przemyśleniom dotyczącym sensu życia i cierpienia, ważne jest więc, by pacjent posiadał jak najpełniejszy i zrozumiały obraz swojej choroby. Rozmaite mity związane z chorobą i niewiedzą są źródłem dodatkowego lęku. Z punktu widzenia psychologa istotna jest również kwestia dostosowania celów proponowanej pracy do intelektualnych i emocjonalnych potrzeb pacjenta oraz wzbudzanie motywacji chorego do pracy w oparciu o korzyści wynikające z wprowadzanych zmian, a nie straszenie negatywnymi konsekwencjami.

PODSUMOWANIE

W pracy psychologa z pacjentami z NS można, a nawet należy, wykorzystywać wiedzę dotyczącą stanu osób przewlekle chorych, co powinno znacząco wpływać na poprawę ich funkcjonowania. Są to jednak wyjątkowi pacjenci, znajdujący się w sytuacji stałego zagrożenia życia. W związku z tym, aby udzielana im pomoc była skuteczna, musi być dostosowana do specyficznych potrzeb i możliwości chorego. Wyniki dotychczas prowadzonych badań wskazują, że pacjenci z NS zdecydowanie potrzebują pomocy w zakresie powszechnie występującej wśród nich depresji; należy pracować z nimi nad aktywizacją wsparcia społecznego, istotna jest także praca nad adaptacyjnymi sposobami radzenia sobie z chorobą. Dlatego informacja o wszystkich aspektach niewydolności serca musi być bardzo dostępna dla chorego. Należy również upewnić się, czy pacjenci są w pełni świadomi konieczności systematycznego przyjmowania leków w zalecanych dawkach i stałego przestrzegania innych zaleceń zdrowotnych, gdyż korzystnie wpływa to na poprawę rokowania. Dzięki temu pacjenci mogą nauczyć się żyć ze swoją chorobą i ją kontrolować, a przez to poprawiać jakość życia.

 

Źródło: www.faktymedyczne.pl