Dzieciom i młodzieży szkolnej nie zapewniono w latach 2014-2016 wystarczającej opieki psychologiczno-pedagogicznej - alarmuje NIK.
Blisko połowa szkół publicznych nie zatrudniała na odrębnym etacie ani pedagoga ani psychologa. Często decyzja o przyjęciu do pracy specjalistów w szkole była uwarunkowana nie skalą potrzeb, lecz sytuacją ekonomiczną samorządu.
Wielu uczniów boryka się z depresją. Statystyki policyjne pokazują wzrost ogólnej liczby samobójstw zakończonych zgonem z blisko 4 tys. w 2011 r. do ponad 6 tys. w roku 2014. Szkoły mają do odegrania ważną rolę w procesie upowszechnienia wiedzy o zdrowiu psychicznym oraz profilaktyce zdrowotnej.
Tymczasem system oświaty nie gwarantuje dzieciom i młodzieży szkolnej łatwej dostępności do opieki psychologiczno-pedagogicznej. W latach 2014-2016 blisko połowa szkół publicznych różnych typów (ponad 44 proc.) nie zatrudniała na odrębnym etacie ani pedagoga ani psychologa. Najgorzej pod tym względem było w technikach - w 60 proc. szkół nie było specjalistów - i w zasadniczych szkołach zawodowych - 55 proc. tych placówek nie zatrudniało psychologów i pedagogów.
Uczniowie potrzebujący wsparcia w tych szkołach mogli liczyć jedynie na nauczycieli posiadających dodatkowe kwalifikacje lub doraźnie na specjalistów z poradni psychologiczno-pedagogicznych.
W szkołach, w których zatrudnieni byli specjaliści, średnio na jeden etat pedagoga w latach 2014-2016 przypadało 475 uczniów. Liczba ta był jeszcze wyższa w przypadku psychologów i wynosiła aż 1 904.
Zaobserwowano również znaczne różnice w wymiarze godzin zatrudnionych na etatach specjalistów (pedagogów i psychologów). Niektórzy pracowali 18 godzin tygodniowo, ale byli i tacy, którzy spędzali w szkole w tygodniu 40 godzin. Najczęściej jednak czas pracy pedagoga i psychologa wynosił 20 godzin.
Dostęp do pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkołach wyrażony średnią liczbą uczniów przypadających na jednej etat psychologa i pedagoga w szkołach.
W roku szkolnym 2015/2016 na jedną szkołę przypadało średnio 0,75 etatu pedagoga i 0,2 etatu psychologa. Mniej specjalistów było w szkołach wiejskich: 0,55 etatu pedagoga i 0,09 etatu psychologa. Zróżnicowanie w dostępie do specjalistów w zależności od lokalizacji szkoły potwierdza także liczba wyodrębnionych etatów psychologa przypadających na 1 tys. uczniów. W 2016 r. dla szkół położonych w mieście wskaźnik ten wynosił 0,89, a dla szkół na wsi 0,57.
W latach 2014-2016 Minister Edukacji Narodowej podejmował działania, które sprzyjały dostosowaniu treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów. Ograniczył liczbę uczniów w klasach I-III szkoły podstawowej i wprowadził zmiany w podstawie programowej. NIK pozytywnie ocenia także rozpoczęcie prac nad usprawnieniem systemu pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Efektem tych prac jest opracowanie instrumentów do prowadzenia diagnozy psychologiczno-pedagogicznej oraz modelu kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
W ostatnich latach nie analizowano jednak wpływu niektórych elementów procesu dydaktycznego na zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży szkolnej. Dotyczy to głównie liczby uczniów uczestniczących w poszczególnych zajęciach dydaktycznych i opiekuńczo-wychowawczych (świetlicowych) oraz tygodniowego wymiaru zajęć. Analizy te pozwoliłyby na sprawdzenie czy przyjęte przez Ministra wartości są optymalne dla higieny pracy umysłowej i rozwoju psychofizycznego dzieci i młodzieży.
W okresie objętym kontrolą jedynym wskaźnikiem stosowanym do opisania zagadnień dotyczących pomocy psychologiczno-pedagogicznej była liczba dzieci i młodzieży objętych różnymi formami pomocy psychologiczno-pedagogicznej w stosunku do liczby uczniów ogółem. W ocenie NIK, taki wskaźnik jest niewystarczający do oceny sytuacji, ponieważ nie odnosi podejmowanych działań do istniejących potrzeb dzieci i młodzieży. Ponadto za jego pomocą nie można ocenić efektów pomocy udzielanej dzieciom i młodzieży.
W przepisach oświatowych sformułowany jest zaledwie ogólny obowiązek zapewnienia uczniom przez organ prowadzący nieodpłatnej opieki psychologiczno-pedagogicznej. W konsekwencji, decyzja o zatrudnieniu specjalistów w szkole jest uwarunkowana nie skalą potrzeb, lecz przede wszystkim sytuacją ekonomiczną samorządu. Brakuje również standardów opieki psychologiczno-pedagogicznej, które zobowiązywałyby szkoły do świadczenia usług na zbliżonym poziomie.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami do zadań psychologów i pedagogów należy diagnozowanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych uczniów oraz wspieranie rodziców i nauczycieli w rozwiązywaniu problemów wychowawczych. Brak tych specjalistów w szkołach może zwiększyć ryzyko niepowodzenia procesu dydaktyczno-wychowawczego. Ponad połowa dyrektorów szkół (51 proc.) wskazała w przeprowadzonej przez NIK ankiecie, że niezbędne jest zwiększenie wymiaru czasu pracy psychologów i pedagogów szkolnych.
Ponadto badania NIK wykazały, że większość ankietowanych uczniów (76 proc.) dość chętnie uczęszcza do swojej szkoły, co odpowiada w dużym stopniu wyobrażeniom rodziców na ten temat. Wśród mocnych stron pracy szkoły w aspekcie rozwoju psychofizycznego dziecka rodzice wskazywali najczęściej dobre warunki lokalowe (53 proc.), przyjazną atmosferę wśród uczniów (45 proc.) oraz dobre relacje uczniów z nauczycielami (39 proc.)
Według ankietowanych rodziców, mankamentem pracy szkoły jest zbyt duże obciążenie uczniów nauką (29 proc.). Ponadto rodzice wymieniali zbyt dużą liczbę uczniów w klasie (27 proc.) i związany z tym brak indywidualnego podejścia nauczycieli do dzieci (28 proc.).
Najbardziej powszechnymi problemami wskazywanymi przez dyrektorów szkół i poradni psychologiczno-pedagogicznych (poza trudnościami w nauce) były: przemoc i agresja wśród uczniów, uzależnienia od gier komputerowych i Internetu, niska frekwencja, stany depresyjne, używki. Ich podłożem są problemy wychowawcze i zaburzenia zdrowia psychicznego.
Warto zauważyć, że problem agresji i przemocy w szkołach jest w mniejszym stopniu dostrzegany przez dyrektorów szkół (39 proc.) niż przez szkolnych pedagogów i psychologów (60 proc.) oraz specjalistów z poradni psychologiczno-pedagogicznych (69 proc.). Zdaniem NIK jednym z czynników minimalizujących niepożądane zachowania powinno być zwiększenie zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej, w tym łatwiejszy dostęp do specjalistów.
Problemy, z jakimi najczęściej spotykają się dyrektorzy szkół i publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, a także psycholodzy i/lub pedagodzy szkolni.
W latach 2011-2016 wzrosła liczba dzieci i młodzieży (o blisko 50 tys., tj. ponad 5 proc.) przyjętych w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych oraz liczba wydanych przez nie orzeczeń (o ponad 28 proc.). W związku ze zmianami w systemie oświaty (m.in. obniżeniem wieku rozpoczęcia nauki w szkole i objęciem obowiązkiem przedszkolnym młodszych dzieci), w latach 2014-2015 wydano znacznie więcej opinii dotyczących odroczenia obowiązku szkolnego (o ponad 100 proc.) oraz opinii o stwierdzeniu potrzeby udzielenia pomocy psychologiczno-pedagogicznej na poziomie szkoły (o 8 proc.) i przedszkola (o blisko 40 proc.).
Warto zauważyć, że jednocześnie w latach 2011-2016 wzrosła o 5 proc. liczba specjalistów pracujących w poradniach psychologiczno-pedagogicznych. Jednak mimo, że pracownicy poradni mogą w swoich opiniach czy orzeczeniach zalecać realizację zajęć prowadzonych przez specjalistów dostęp do nich w wielu szkołach bywa utrudniony lub niemożliwy.
Pomoc udzielana w poradniach psychologiczno-pedagogicznych również nie była w pełni dostępna. Czas oczekiwania na wizytę w poradni wynosił ok. miesiąca (wyjątek stanowiły sytuacje wymagające interwencji kryzysowej).
Komentarze
[ z 8]
Wydaje mi się, że ten problem nie pojawił się na tapecie po raz pierwszy. Nie jestem przekonany, czy w dodatku można liczyć na jakąś poprawę w tym zakresie. Zwłaszcza, że przecież w najbliższym czasie zlikwidowane zostaną gimnazja na rzecz kształcenia ciągłego do siódmej klasy podstawówki. Tymczasem jednak warto byłoby zwrócić uwagę na fakt, że to właśnie gimnazja były placówkami najlepiej zaopatrzonymi w personel taki jak pedagodzy czy psycholodzy szkolni. W momencie powrotu do starego systemu w którym nauka po podstawówce była kontynuowana bezpośrednio w liceum opieka pedagogiczna powinna zostać zapewniona w dalszym ciągu, tyle że zamiast w gimnazjach to w przekształconych placówkach. Dzięki temu istniałaby szansa na poprawę statystyk. Jednak w dalszym ciągu na jednego psychologa lub pedagoga szkolnego przypadałoby zbyt wiele dzieci, aby móc zapewnić pomoc każdemu potrzebującemu w tej grupie.
Agresja czy uzależnienia rozwijają się już od najmłodszych lat. Zachowania określane jako patologiczne najczęściej z sobą współwystępują. Jedno zachowanie pociąga za sobą inne, np. picie alkoholu, czy odurzanie się narkotykami często współwystępujące z zachowaniami agresywnymi, przestępczymi i wczesną aktywnością seksualną lub je wyzwala. Najczęściej pierwszym zachowaniem ryzykownym jest palenie tytoniu. Fakt palenia łatwo ukryć przed dorosłymi, nie widać też żadnych skutków ubocznych takiego zachowania. Jednak przekroczenie bariery ,złamanie zakazu, ułatwia przekraczanie następnych barier. Kolejne zachowanie ryzykowne to inicjacja alkoholowa. Pod wpływem alkoholu młodzi ludzie podejmują szereg innych zachowań ryzykownych. Picie alkoholu najczęściej toruje drogę inicjacji agresji i przestępczości. Również część inicjacji seksualnych dokonuje się pod wpływem alkoholu. Zachowania ryzykowne mogą się również nawzajem zastępować. Jeżeli z jakichś względów jedno zachowanie jest utrudnione lub niemożliwe, nastolatek może w to miejsce wbudować inne z listy zachowań ryzykownych.
To silna, trwała więź między rodzicami stwarza podstawy do dobrego funkcjonowania rodziny, nawet już zanim pojawi się na świecie dziecko. Dalszy proces opieki i wychowywania potomstwa przez rodziców powinien opierać się na odpowiedzialnym rodzicielstwie i realizowaniu ustalonych zasad wychowawczych. Rodzice, którzy nie wiedzą, co zrobić z dzieckiem, jak zabezpieczyć mu zaspokajanie potrzeb, jak zorganizować czas na pracę, naukę, zabawę, odpoczynek, sprawiają wrażenie nieprzygotowanych do pełnienia swojej roli. Pamiętajmy, że dziecko żyje w świecie, który mu stworzymy. Z dobrze funkcjonującą rodziną wiąże się zaspokojenie potrzeby miłości. Dziecko ma okazję do odczuwania czułości, intymności, szczęścia, zadowolenia,, chęci sprawienia przyjemności drugiej osobie, przejawia zainteresowanie innymi członkami rodziny. Osoba odrzucona czuje się samotna, gorsza, zła, zagrożona. Jest smutna, popada w depresję, jest nerwowa, lękliwa,. Potrzeba miłości i akceptacji jest tak ważna, że będzie zaspokajana gdzie indziej, jeśli dom rodzinny jest zimny emocjonalnie. Człowiek wygłodzony emocjonalnie będzie poszukiwać każdego rodzaju bliskości, choćby to było złe, poniżające, czy groźne. Dziecko głodne miłości często trafia do sekt, grup subkulturowych i przestępczych.
Kardynalną zasadą postępowania rodziców jest wyznaczenie granic dla zachowań dziecka i to już od jego narodzin. Granice te ułatwiają dziecku poznawanie otoczenia i funkcjonowanie w nim. Granice i reguły są dzieciom niezbędne dla zachowania poczucia bezpieczeństwa. Są koniecznym elementem procesu socjalizacji. Dziecko, któremu się stawia wymagania i kontroluje się ich respektowanie, ma szansę na wytworzenie zdrowego systemu wartości intelektualnych, emocjonalnych, zbuduje własne wewnętrzne granice. Będzie krytyczne, ufne własnym spostrzeżeniom, będzie odrzucać rzeczy złe lub zbędne, oprze się manipulacjom, reklamie, będzie mieć własne zdanie. Granice fizyczne decydują o tym, jak blisko pozwalamy się innym ludziom zbliżać do siebie fizycznie, umożliwiają chronienie własnego ciała przed niechcianą bliskością i formami przemocy. Brak kar fizycznych przekonuje dziecko o nietykalności innej osoby, eliminuje przemoc z jego zachowania. Osoby nieświadome tych granic, pozwalają się wykorzystywać, manipulować sobą, stają się ofiarą. Nie zauważają też granic u innych ludzi, przekraczają je, stają się agresorami. Dziecko pozbawione granic postrzegane jest jako bezmyślne, niegrzeczne, nietaktowne, bezczelne, agresywne, co utrudnia mu kontakty społeczne i naraża je na liczne frustracje.
W szkołach dorastająca młodzież powinna być tak przygotowywana, by w przyszłości mogła z pełną świadomością podjąć trud wychowawczy swoich dzieci. Tylko świadomi, przygotowani do wypełniania funkcji wychowawczej rodzice zapewnią dziecku zaspokojenie wszystkich jego potrzeb. Będą mieli oni na uwadze prawdę, że agresja i przemoc jest skutkiem niezaspokojenia bezpieczeństwa, miłości oraz podstawowych egzystencjalnych potrzeb. Rodzice muszą pamiętać, że żadna profilaktyka nie pomoże, gdy dziecko nie będzie czuło troski najbliższych, ich przyjaźni oraz mądrze stawianych wymagań i kontroli. Młodociani, u których ukształtowały się mechanizmy agresywne powinni przebywać w zakładach wychowawczych, ochotniczych hufcach pracy i w stosunku do nich winna być stosowana terapia w celu redukowania agresywnych zachowań. Młode osoby, zagrażające środowisku, w zamkniętych zakładach winny być resocjalizowane specjalnymi metodami korygowania niewłaściwych zachowań. Mogą to być metody przymusu, zakazu np. zakaz wyjazdu do domu, zakaz korzystania z rozrywek itd. Celowa jest również izolacja młodego agresora od skażonego środowiska rodzinnego, od otoczenia, gdzie nabył agresywnych nawyków. Celowym jest też włączyć w terapię osób, których młodzi przestępcy lubią. Mogą to być ulubieni nauczyciele, sportowcy, trenerzy.
Na obecnym etapie rozwoju cywilizacji ważne jest, aby przedszkole, szkoła, placówka spełniała coraz lepiej rolę środowiska stymulującego rozwój ucznia. O obliczu placówek edukacyjnych decydują przede wszystkim nauczyciele ze wszystkimi własnymi uwarunkowaniami. Ich czyni się odpowiedzialnymi za poszukiwanie, zmienianie i tworzenie przedszkola, szkoły i placówki dla ucznia. Zdaniem Cz. Kupisiewicza cechą takiej szkoły „… ma być otwarcie na to, co ją otacza, co postępowe i twórcze, co pobudza uczniów do samodzielnej, a nawet samorzutnej aktywności poznawczej. Co kształtuje i rozwija ich zainteresowania, zaspokaja różnorakie potrzeby intelektualne i emocjonalne, wdraża do samokształcenia, stymuluje grupowe formy pracy, słowem sprzyja wielostronnemu rozwojowi dzieci, młodzieży i dorosłych, którzy w coraz szerszym zakresie muszą się uczyć w sposób zinstytucjonalizowany” Praca nauczyciela-wychowawcy nie może dziś się ograniczać do czynności formalnych związanych bądź z przekazywaniem uczniom określonych treści, bądź ze sprawowaniem nadzoru nad nimi. W nowoczesnej szkole musi ona objąć przede wszystkim czynności organizowania, inspirowania, koordynacji oraz kierowania całokształtem indywidualnej, zespołowej i zbiorowej działalności uczniów. Kształcenie i wychowanie w nowoczesnej szkole nie może polegać tylko na tym, że nauczyciele wypełniają określone czynności skierowane bezpośrednio ku określonym uczniom, lecz także na tym, że wszyscy oni współprzyczyniają się do uruchomienia wielorakich procesów, którym muszą być poddani uczniowie w skali całej szkoły. Wszystkie te poczynania wymagają odpowiedniej organizacji i kierownictwa przede wszystkim jednak wysokich i szerokich kwalifikacji nauczycieli. Chcąc zdać sobie dokładniej sprawę z tego, jaką rolę pełni nauczyciel w wychowaniu dzieci i młodzieży i jakimi ma się odznaczać cechami, konieczne jest określenie sposobu funkcjonowania współczesnej szkoły. Z. Kwieciński wymienia następujące cechy szkoły współczesnej: − Po pierwsze nowoczesna szkoła musi być coraz bardziej szkołą twórczej, poszukującej, alternatywnej i wielostronnej pracy uczniów. Szkoła nowoczesna musi więc odejść od schematu sprowadzającego się od podawania uczniom gotowej wiedzy i wymagania jej pamięciowego opanowania. Tym samym musi odejść od jednostronności w działaniu ucznia. Jednostronności szkodliwej i nie prowadzącej do przygotowania go do pełnego i twórczego uczestnictwa w życiu społecznym. Życie stawia bowiem przed człowiekiem inne, bogate i bardziej różnorodne zadania niż tylko te, które sprowadzają się do opanowania pewnego sposobu informacji. − Po drugie, nowoczesna szkoła musi być to szkoła czynnego uczestnictwa uczniów w całokształcie procesów zachodzących na terenie szkoły i przez nią organizowanych. W istocie rzeczy jest to doniosły problem przejścia od przedmiotowego do czynnego podmiotowego traktowania ucznia. Uczeń ma stać się świadomym i czynnym współrealizatorem tychże procesów. Realizacja tego zadania zależy przede wszystkim od nauczyciela, od jego zrozumienia, od wartości oraz umiejętności pracy z uczniami. Praca nauczyciela z uczniami powinna więc przebiegać w sposób twórczy. − Po trzecie, musi to być szkoła wprowadzająca ucznia w całokształt życia zbiorowego i społecznego. Chodzi nam oczywiście o życie zarówno przebiegające na jej terenie, jak również toczące się poza jej obrębem. Nakłada to na szkołę nowe zadania. Część z nich sprowadza się do organizowania bogatego życia zbiorowego uczniów, pozostała natomiast do łączenia szkoły, jako pewnej społeczności, w nurt życia i pracy społeczeństwa. Nowoczesna szkoła nie może tylko informować o społeczeństwie i czekających w nim zadaniach. Musi ona od najmłodszych lat planowo i celowo wprowadzać dziecko w całokształt życia społecznego. Oznacza to w praktyce dostarczenie mu tych wszystkich doświadczeń, które czerpie się z życia dobrze zorganizowanego zespołu, które są dostępne dzięki udziałowi w zbiorowych, zorganizowanych działaniach i wreszcie, których źródłem jest czynne i zorganizowane uczestnictwo w działaniach dorosłych. − Ponadto ma to być szkoła indywidualnego traktowania każdego ucznia. Każdy człowiek jest odrębną indywidualnością. W żadnym zespole i żadnej organizacji zbiorowego działania nie może ginąć jednostka z jej prawem do indywidualności. To pogodzenie zespołowości z poszanowaniem każdej indywidualności należy uznać za szczególnie doniosłą cechę nowoczesnej szkoły. Mówiąc zaś o indywidualnym traktowaniu ucznia, mamy na myśli całą jego osobowość, a więc zarówno intelekt, jak i właściwości jego charakteru i wreszcie jego potrzeby . W warunkach przemian społecznych, gospodarczych i politycznych kraju wzrasta funkcja szkoły i rola nauczyciela w procesie wychowania dzieci i młodzieży. Oświata coraz bardziej staje się dobrem każdego człowieka, czyniąc jego życie bogatszym, bardziej ludzkim. Szkoła i nauczyciel spełniają podstawową rolę w rozwoju osobowości człowieka, w rozwijaniu aspiracji i dążeń, zdolności, talentów i zainteresowań, w przygotowaniu do pracy i życia w społeczeństwie. W warunkach dynamicznych przemian gospodarczych, społecznych, kulturowych, przemian w nauce i technice nauczyciel pełni ważne zadania, aby sprostać zmieniającym się zadaniom oświaty i wychowania. Wszelkie idee pedagogiczne, cele, treść i zasady kształcenia i wychowania nie działają automatycznie, lecz realizują się dzięki działalności nauczyciela-wychowawcy. Osoba i osobowość nauczyciela, jego światopogląd, etyka zawodowa, akceptowany system wartości, przygotowanie i umiejętności zawodowe, a także jego autorytet – odgrywają decydującą rolę w procesie kształcenia i wychowania. Ta właśnie działalność nauczyciela, obejmująca przede wszystkim formowanie człowieka w okresie jego największej elastyczności, w okresie krystalizowania i stabilizowania się jego stylu życia, decyduje w znacznym stopniu o tym, kim staje się i kim będzie człowiek . Te niezwykle doniosłe i rozległe zadania wymagają różnorodnych przedsięwzięć na różnych odcinakach życia społecznego. Nie mogą to być działania przypadkowe ani pod względem jakości, ani też pod względem czasu ich trwania. Efektywność procesów wychowania zależy przede wszystkim od stopnia przeniknięcia ich w różne dziedziny życia społecznego, poziomu komplementarności w stosunku do siebie oraz stopnia inteligencji. Wszystkie te trzy warunki razem wyznaczają to, co nazywamy ogólnospołecznym systemem wy chowania. System taki, obejmujący różne instytucje i grupy społeczne, jest nieodzownym elementem społeczeństwa . Mówiąc o współczesnej szkole musimy zdać sobie sprawę z tego, jakie ona pełni funkcje i jaki nauczyciel może je wypełniać. Pod pojęciem funkcji rozumiemy określony zespół działań – zarówno działalność dydaktyczną szkoły, jak też wychowawczą i opiekuńczą. I znowu podkreślić wypada konieczność wyposażenia nauczyciela w takie dyspozycje osobowościowe, które czyniłyby go w pełni przygotowanym do realizacji tak nakreślonych zadań. Dokonana charakterystyka nowoczesnej szkoły i jej działań dydaktyczno-wychowawczych pozwala przejść do nakreślenia tych działań, które składają się na podstawowy zakres czynności zawodowych nauczyciela-wychowawcy. Istotą tych czynności jest udział w uruchomieniu procesów dydaktyczno- -wychowawczych w szkole. Procesy te w nowoczesnej szkole nie mogą ograniczać się wyłącznie do prostych, izolowanych od siebie stosunków interakcyjnych nauczyciela z uczniami. Nowocześnie pojęte procesy nauczania i wychowania charakteryzują się wysokim stopniem złożoności, organizacji oraz integracji. Przebiegają one w urozmaiconych i bogatych formach, obejmują różnorodne ale zintegrowane ze sobą zabiegi stymulacyjne, są realizowane przez różne zespoły ludzkie, są odpowiednio podzielone, a ich wykonanie musi być przemyślane i celowe. Wszystko to rzutuje w znaczący sposób na treść i zakres czynności nauczyciela-wychowawcy. Podstawowe wyznaczniki nowego ujęcia zakresu czynności nauczyciela-wychowawcy można sprowadzić do następujących: − Nowoczesny – efektywny wychowawca musi samodzielnie realizować cele własnej działalności, dostosowując je do możliwości wychowanków i realiów procesu wychowawczego. Musi w związku z tym umieć te sytuacje projektować i planować. − Do podstawowych czynności wychowawcy należy umiejętny dobór form wychowania oraz posługiwania się nimi, w praktyce oznacza to aranżowanie odpowiednich sytuacji wychowawczych, niezbędnych ze względu na złożone cele. Wynika stąd konieczność posiadania przez wychowawcę kwalifikacji w zakresie organizowania procesów wychowawczych. − Do podstawowych czynności wychowawcy należy także stymulowanie aktywności wychowanka, także tej, która dotyczy samowychowania. Wiemy wszakże, że wpływ taki dokonuje się na podłożu osobistego typu stosunku wychowawczego. Cechuje się on osobistym charakterem więzi interpersonalnych. Zdolność do takiej więzi, do psychicznego kontaktowania się z wychowankiem, to kolejny ważny element kwalifikacji efektywnego wychowawcy. − Stymulowanie aktywności wychowanków na podłożu metody wpływu osobistego wymaga uzyskania przez wychowawcę swoistej pozycji w ich oczach. Jest to pozycja osoby ogólnie pożądanej i kompetentnej. Efektywny wychowawca to taki, który potrafi wywierać wpływ na wychowanka także za pośrednictwem innych wychowanków, a więc przez odpowiednie manipulowanie zespołem. Jest to jednak możliwe tylko wówczas, kiedy wychowawca staje się osobą znaczącą w życiu powierzonego sobie zespołu wychowawczego. Mówimy wówczas o prestiżu i autorytecie społecznym wychowawcy. Ogół dyspozycji do przewodzenia zespołowi to kolejny istotny element sylwetki nowoczesnego wychowawcy. − Współczesny wychowawca nie może realizować procesów wychowania, kształcenia i zadań pomocowych wyłącznie we własnym zakresie. Wychowanie takie bowiem nie może zapewnić pełnej skuteczności. Konieczne jest zatem szersze integrowanie procesów wychowawczych realizowanych na różnych odcinkach i przez różnych wychowawców. Integracja taka jest zawsze wspólnym działaniem na rzecz wspólnych celów. Mówimy wówczas, w różnym zakresie, o systemie wychowania. Udział wychowawcy w takich zorganizowanych działaniach zbiorowych wymaga także odpowiednich kwalifikacji, które najogólniej można określić jako dyspozycje do wychowawczego współdziałania. − Ogromny wzrost zapotrzebowania na ludzi twórczych stawia przed nauczycielem nowe zadania. Jego rola w tym zakresie polega nie tylko na umiejętnym kierowaniu pracą uczniów uzdolnionych, ale przede wszystkim na rozwijaniu we wszystkich wychowankach ich twórczych możliwości. Ma on także nauczyć twórczego myślenia i twórczego nastawienia wobec życia. Nauczyciel, który sam jest osobą twórczą, zachęca młodzież własnym przykładem do wyrażania siebie w różnych formach artystycznego wyrazu, chociaż profesjonalnie nie zajmuje się przedmiotami artystycznymi. − Przedszkole, szkoła i inne placówki wymagają swoistej atmosfery pracy i muszą stworzyć sprzyjające środowisko wychowawcze. Chodzi o takie środowisko, w którym każdy uczeń odczuwa, że jest akceptowanym członkiem społeczności szkolnej, że nie znajduje się w niej jedynie dla spełnienia obowiązku szkolnego. Uczeń po prostu powinien polubić szkołę. Jest to możliwe wówczas, kiedy każdy nauczyciel będzie traktował młodzież poważnie, bez uprzedzeń i niepotrzebnego dysonansu. W atmosferze szczerości i zaufania możemy przekazać dzieciom i młodzieży to, co mamy najbardziej wartościowego i nauczyć ich dążenia do społecznych celów . − Podstawowym zadaniem szkoły i nauczyciela jest przygotowanie dzieci i młodzieży do pracy i życia w społeczeństwie. Człowiek opuszczający szkołę musi być wyposażony w zasób wiedzy pozwalający mu zająć określone miejsce w społeczności, uczestniczyć w kulturze i twórczo ją rozwijać, pracować i współżyć w różnych grupach społecznych. Nauczyciel organizuje proces wychowania uczniów, ocenia ich postępy w uczeniu się, wskazuje normy moralne i zachowania społecznie pożyteczne, wyjaśnia zjawiska negatywne. Ma do dyspozycji środki regulujące zachowanie uczniów, jest źródłem informacji o świecie, wartościuje i ocenia zdobyte poza szkołą informacje, organizuje proces poznania w czasie lekcji, wyznacza uczniom pracę do wykonania w domu i kontroluje ją, stwarza różnego rodzaju działania w celu kształtowania środowiska wychowawczego ucznia. Nauczyciel, ze względu na swoje przygotowanie, jest rzecznikiem głęboko pojętych interesów dziecka . Wychodząc z szerszego ujmowania procesów wychowawczych pedagogika zawsze podkreślała potrzebę współdziałania szkoły i nauczyciela ze środowiskiem lokalnym, jego instytucjami, z rodziną. Potrzeby ucznia w szkole, wyniki osiągane w nauczaniu i wychowaniu są wielorako uwarunkowane również czynnikami wewnętrznymi, występującymi w środowisku lokalnym. Właśnie poza szkołą, w rodzinie i środowisku kształtują się określone postawy i właściwości ucznia. To, jakie uczeń osiąga wyniki w zdobywaniu wiedzy na terenie szkoły, w dużym stopniu zależy od jego warunków w środowisku. Stąd, aby celowo i planowo organizować proces nauczania i wychowania w szkole, a także udzielać pomocy psychologiczno- -pedagogicznej, nauczyciel musi uwzględniać czynniki środowiska warunkujące rozwój psychofizyczny ucznia. Wspierając rozwój dziecka, trzeba odpowiadać na jego potrzeby, zainteresowania i problemy i nieść potrzebną pomoc psychologiczno-pedagogiczną. Z tego też względu współczesny nauczyciel, aby mógł zaspokajać specjalne potrzeby edukacyjne uczniów, powinien posiadać szeroki zakres wiedzy także z pedagogiki specjalnej. Istotne jest również zapoznanie się z przepisami prawa, bo dobre ich zrozumienie oraz wdrożenie w działania praktyczne da każdemu dziecku szansę na dostosowaną do jego potrzeb edukację, niezależnie od miejsca kształcenia. Ten nowy model organizacji i udzielania pomocy psychologiczno- -pedagogicznej pozwoli z pewnością na indywidualne, jeszcze bardziej wnikliwe, spojrzenia na każdego ucznia i odkrycie jego talentów, zainteresowań, a także trudności i problemów, z którymi sam nie potrafi sobie poradzić. Nauczyciel, wychowawca ma być kimś, kto pomaga rozwijać się dziecku, kimś, kto troszczy się o realizację jego „dobra”, kimś, w kim dziecko ma oparcie i zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, akceptacji, zaufania czy zwykłej codziennej troski. ( publikacja: Helena Marzec).
Na obecnym etapie rozwoju cywilizacji ważne jest, aby przedszkole, szkoła, placówka spełniała coraz lepiej rolę środowiska stymulującego rozwój ucznia. O obliczu placówek edukacyjnych decydują przede wszystkim nauczyciele ze wszystkimi własnymi uwarunkowaniami. Ich czyni się odpowiedzialnymi za poszukiwanie, zmienianie i tworzenie przedszkola, szkoły i placówki dla ucznia. Zdaniem Cz. Kupisiewicza cechą takiej szkoły „… ma być otwarcie na to, co ją otacza, co postępowe i twórcze, co pobudza uczniów do samodzielnej, a nawet samorzutnej aktywności poznawczej. Co kształtuje i rozwija ich zainteresowania, zaspokaja różnorakie potrzeby intelektualne i emocjonalne, wdraża do samokształcenia, stymuluje grupowe formy pracy, słowem sprzyja wielostronnemu rozwojowi dzieci, młodzieży i dorosłych, którzy w coraz szerszym zakresie muszą się uczyć w sposób zinstytucjonalizowany” Praca nauczyciela-wychowawcy nie może dziś się ograniczać do czynności formalnych związanych bądź z przekazywaniem uczniom określonych treści, bądź ze sprawowaniem nadzoru nad nimi. W nowoczesnej szkole musi ona objąć przede wszystkim czynności organizowania, inspirowania, koordynacji oraz kierowania całokształtem indywidualnej, zespołowej i zbiorowej działalności uczniów. Kształcenie i wychowanie w nowoczesnej szkole nie może polegać tylko na tym, że nauczyciele wypełniają określone czynności skierowane bezpośrednio ku określonym uczniom, lecz także na tym, że wszyscy oni współprzyczyniają się do uruchomienia wielorakich procesów, którym muszą być poddani uczniowie w skali całej szkoły. Wszystkie te poczynania wymagają odpowiedniej organizacji i kierownictwa przede wszystkim jednak wysokich i szerokich kwalifikacji nauczycieli. Chcąc zdać sobie dokładniej sprawę z tego, jaką rolę pełni nauczyciel w wychowaniu dzieci i młodzieży i jakimi ma się odznaczać cechami, konieczne jest określenie sposobu funkcjonowania współczesnej szkoły. Z. Kwieciński wymienia następujące cechy szkoły współczesnej: − Po pierwsze nowoczesna szkoła musi być coraz bardziej szkołą twórczej, poszukującej, alternatywnej i wielostronnej pracy uczniów. Szkoła nowoczesna musi więc odejść od schematu sprowadzającego się od podawania uczniom gotowej wiedzy i wymagania jej pamięciowego opanowania. Tym samym musi odejść od jednostronności w działaniu ucznia. Jednostronności szkodliwej i nie prowadzącej do przygotowania go do pełnego i twórczego uczestnictwa w życiu społecznym. Życie stawia bowiem przed człowiekiem inne, bogate i bardziej różnorodne zadania niż tylko te, które sprowadzają się do opanowania pewnego sposobu informacji. − Po drugie, nowoczesna szkoła musi być to szkoła czynnego uczestnictwa uczniów w całokształcie procesów zachodzących na terenie szkoły i przez nią organizowanych. W istocie rzeczy jest to doniosły problem przejścia od przedmiotowego do czynnego podmiotowego traktowania ucznia. Uczeń ma stać się świadomym i czynnym współrealizatorem tychże procesów. Realizacja tego zadania zależy przede wszystkim od nauczyciela, od jego zrozumienia, od wartości oraz umiejętności pracy z uczniami. Praca nauczyciela z uczniami powinna więc przebiegać w sposób twórczy. − Po trzecie, musi to być szkoła wprowadzająca ucznia w całokształt życia zbiorowego i społecznego. Chodzi nam oczywiście o życie zarówno przebiegające na jej terenie, jak również toczące się poza jej obrębem. Nakłada to na szkołę nowe zadania. Część z nich sprowadza się do organizowania bogatego życia zbiorowego uczniów, pozostała natomiast do łączenia szkoły, jako pewnej społeczności, w nurt życia i pracy społeczeństwa. Nowoczesna szkoła nie może tylko informować o społeczeństwie i czekających w nim zadaniach. Musi ona od najmłodszych lat planowo i celowo wprowadzać dziecko w całokształt życia społecznego. Oznacza to w praktyce dostarczenie mu tych wszystkich doświadczeń, które czerpie się z życia dobrze zorganizowanego zespołu, które są dostępne dzięki udziałowi w zbiorowych, zorganizowanych działaniach i wreszcie, których źródłem jest czynne i zorganizowane uczestnictwo w działaniach dorosłych. − Ponadto ma to być szkoła indywidualnego traktowania każdego ucznia. Każdy człowiek jest odrębną indywidualnością. W żadnym zespole i żadnej organizacji zbiorowego działania nie może ginąć jednostka z jej prawem do indywidualności. To pogodzenie zespołowości z poszanowaniem każdej indywidualności należy uznać za szczególnie doniosłą cechę nowoczesnej szkoły. Mówiąc zaś o indywidualnym traktowaniu ucznia, mamy na myśli całą jego osobowość, a więc zarówno intelekt, jak i właściwości jego charakteru i wreszcie jego potrzeby . W warunkach przemian społecznych, gospodarczych i politycznych kraju wzrasta funkcja szkoły i rola nauczyciela w procesie wychowania dzieci i młodzieży. Oświata coraz bardziej staje się dobrem każdego człowieka, czyniąc jego życie bogatszym, bardziej ludzkim. Szkoła i nauczyciel spełniają podstawową rolę w rozwoju osobowości człowieka, w rozwijaniu aspiracji i dążeń, zdolności, talentów i zainteresowań, w przygotowaniu do pracy i życia w społeczeństwie. W warunkach dynamicznych przemian gospodarczych, społecznych, kulturowych, przemian w nauce i technice nauczyciel pełni ważne zadania, aby sprostać zmieniającym się zadaniom oświaty i wychowania. Wszelkie idee pedagogiczne, cele, treść i zasady kształcenia i wychowania nie działają automatycznie, lecz realizują się dzięki działalności nauczyciela-wychowawcy. Osoba i osobowość nauczyciela, jego światopogląd, etyka zawodowa, akceptowany system wartości, przygotowanie i umiejętności zawodowe, a także jego autorytet – odgrywają decydującą rolę w procesie kształcenia i wychowania. Ta właśnie działalność nauczyciela, obejmująca przede wszystkim formowanie człowieka w okresie jego największej elastyczności, w okresie krystalizowania i stabilizowania się jego stylu życia, decyduje w znacznym stopniu o tym, kim staje się i kim będzie człowiek . Te niezwykle doniosłe i rozległe zadania wymagają różnorodnych przedsięwzięć na różnych odcinakach życia społecznego. Nie mogą to być działania przypadkowe ani pod względem jakości, ani też pod względem czasu ich trwania. Efektywność procesów wychowania zależy przede wszystkim od stopnia przeniknięcia ich w różne dziedziny życia społecznego, poziomu komplementarności w stosunku do siebie oraz stopnia inteligencji. Wszystkie te trzy warunki razem wyznaczają to, co nazywamy ogólnospołecznym systemem wy chowania. System taki, obejmujący różne instytucje i grupy społeczne, jest nieodzownym elementem społeczeństwa . Mówiąc o współczesnej szkole musimy zdać sobie sprawę z tego, jakie ona pełni funkcje i jaki nauczyciel może je wypełniać. Pod pojęciem funkcji rozumiemy określony zespół działań – zarówno działalność dydaktyczną szkoły, jak też wychowawczą i opiekuńczą. I znowu podkreślić wypada konieczność wyposażenia nauczyciela w takie dyspozycje osobowościowe, które czyniłyby go w pełni przygotowanym do realizacji tak nakreślonych zadań. Dokonana charakterystyka nowoczesnej szkoły i jej działań dydaktyczno-wychowawczych pozwala przejść do nakreślenia tych działań, które składają się na podstawowy zakres czynności zawodowych nauczyciela-wychowawcy. Istotą tych czynności jest udział w uruchomieniu procesów dydaktyczno- -wychowawczych w szkole. Procesy te w nowoczesnej szkole nie mogą ograniczać się wyłącznie do prostych, izolowanych od siebie stosunków interakcyjnych nauczyciela z uczniami. Nowocześnie pojęte procesy nauczania i wychowania charakteryzują się wysokim stopniem złożoności, organizacji oraz integracji. Przebiegają one w urozmaiconych i bogatych formach, obejmują różnorodne ale zintegrowane ze sobą zabiegi stymulacyjne, są realizowane przez różne zespoły ludzkie, są odpowiednio podzielone, a ich wykonanie musi być przemyślane i celowe. Wszystko to rzutuje w znaczący sposób na treść i zakres czynności nauczyciela-wychowawcy. Podstawowe wyznaczniki nowego ujęcia zakresu czynności nauczyciela-wychowawcy można sprowadzić do następujących: − Nowoczesny – efektywny wychowawca musi samodzielnie realizować cele własnej działalności, dostosowując je do możliwości wychowanków i realiów procesu wychowawczego. Musi w związku z tym umieć te sytuacje projektować i planować. − Do podstawowych czynności wychowawcy należy umiejętny dobór form wychowania oraz posługiwania się nimi, w praktyce oznacza to aranżowanie odpowiednich sytuacji wychowawczych, niezbędnych ze względu na złożone cele. Wynika stąd konieczność posiadania przez wychowawcę kwalifikacji w zakresie organizowania procesów wychowawczych. − Do podstawowych czynności wychowawcy należy także stymulowanie aktywności wychowanka, także tej, która dotyczy samowychowania. Wiemy wszakże, że wpływ taki dokonuje się na podłożu osobistego typu stosunku wychowawczego. Cechuje się on osobistym charakterem więzi interpersonalnych. Zdolność do takiej więzi, do psychicznego kontaktowania się z wychowankiem, to kolejny ważny element kwalifikacji efektywnego wychowawcy. − Stymulowanie aktywności wychowanków na podłożu metody wpływu osobistego wymaga uzyskania przez wychowawcę swoistej pozycji w ich oczach. Jest to pozycja osoby ogólnie pożądanej i kompetentnej. Efektywny wychowawca to taki, który potrafi wywierać wpływ na wychowanka także za pośrednictwem innych wychowanków, a więc przez odpowiednie manipulowanie zespołem. Jest to jednak możliwe tylko wówczas, kiedy wychowawca staje się osobą znaczącą w życiu powierzonego sobie zespołu wychowawczego. Mówimy wówczas o prestiżu i autorytecie społecznym wychowawcy. Ogół dyspozycji do przewodzenia zespołowi to kolejny istotny element sylwetki nowoczesnego wychowawcy. − Współczesny wychowawca nie może realizować procesów wychowania, kształcenia i zadań pomocowych wyłącznie we własnym zakresie. Wychowanie takie bowiem nie może zapewnić pełnej skuteczności. Konieczne jest zatem szersze integrowanie procesów wychowawczych realizowanych na różnych odcinkach i przez różnych wychowawców. Integracja taka jest zawsze wspólnym działaniem na rzecz wspólnych celów. Mówimy wówczas, w różnym zakresie, o systemie wychowania. Udział wychowawcy w takich zorganizowanych działaniach zbiorowych wymaga także odpowiednich kwalifikacji, które najogólniej można określić jako dyspozycje do wychowawczego współdziałania. − Ogromny wzrost zapotrzebowania na ludzi twórczych stawia przed nauczycielem nowe zadania. Jego rola w tym zakresie polega nie tylko na umiejętnym kierowaniu pracą uczniów uzdolnionych, ale przede wszystkim na rozwijaniu we wszystkich wychowankach ich twórczych możliwości. Ma on także nauczyć twórczego myślenia i twórczego nastawienia wobec życia. Nauczyciel, który sam jest osobą twórczą, zachęca młodzież własnym przykładem do wyrażania siebie w różnych formach artystycznego wyrazu, chociaż profesjonalnie nie zajmuje się przedmiotami artystycznymi. − Przedszkole, szkoła i inne placówki wymagają swoistej atmosfery pracy i muszą stworzyć sprzyjające środowisko wychowawcze. Chodzi o takie środowisko, w którym każdy uczeń odczuwa, że jest akceptowanym członkiem społeczności szkolnej, że nie znajduje się w niej jedynie dla spełnienia obowiązku szkolnego. Uczeń po prostu powinien polubić szkołę. Jest to możliwe wówczas, kiedy każdy nauczyciel będzie traktował młodzież poważnie, bez uprzedzeń i niepotrzebnego dysonansu. W atmosferze szczerości i zaufania możemy przekazać dzieciom i młodzieży to, co mamy najbardziej wartościowego i nauczyć ich dążenia do społecznych celów . − Podstawowym zadaniem szkoły i nauczyciela jest przygotowanie dzieci i młodzieży do pracy i życia w społeczeństwie. Człowiek opuszczający szkołę musi być wyposażony w zasób wiedzy pozwalający mu zająć określone miejsce w społeczności, uczestniczyć w kulturze i twórczo ją rozwijać, pracować i współżyć w różnych grupach społecznych. Nauczyciel organizuje proces wychowania uczniów, ocenia ich postępy w uczeniu się, wskazuje normy moralne i zachowania społecznie pożyteczne, wyjaśnia zjawiska negatywne. Ma do dyspozycji środki regulujące zachowanie uczniów, jest źródłem informacji o świecie, wartościuje i ocenia zdobyte poza szkołą informacje, organizuje proces poznania w czasie lekcji, wyznacza uczniom pracę do wykonania w domu i kontroluje ją, stwarza różnego rodzaju działania w celu kształtowania środowiska wychowawczego ucznia. Nauczyciel, ze względu na swoje przygotowanie, jest rzecznikiem głęboko pojętych interesów dziecka . Wychodząc z szerszego ujmowania procesów wychowawczych pedagogika zawsze podkreślała potrzebę współdziałania szkoły i nauczyciela ze środowiskiem lokalnym, jego instytucjami, z rodziną. Potrzeby ucznia w szkole, wyniki osiągane w nauczaniu i wychowaniu są wielorako uwarunkowane również czynnikami wewnętrznymi, występującymi w środowisku lokalnym. Właśnie poza szkołą, w rodzinie i środowisku kształtują się określone postawy i właściwości ucznia. To, jakie uczeń osiąga wyniki w zdobywaniu wiedzy na terenie szkoły, w dużym stopniu zależy od jego warunków w środowisku. Stąd, aby celowo i planowo organizować proces nauczania i wychowania w szkole, a także udzielać pomocy psychologiczno- -pedagogicznej, nauczyciel musi uwzględniać czynniki środowiska warunkujące rozwój psychofizyczny ucznia. Wspierając rozwój dziecka, trzeba odpowiadać na jego potrzeby, zainteresowania i problemy i nieść potrzebną pomoc psychologiczno-pedagogiczną. Z tego też względu współczesny nauczyciel, aby mógł zaspokajać specjalne potrzeby edukacyjne uczniów, powinien posiadać szeroki zakres wiedzy także z pedagogiki specjalnej. Istotne jest również zapoznanie się z przepisami prawa, bo dobre ich zrozumienie oraz wdrożenie w działania praktyczne da każdemu dziecku szansę na dostosowaną do jego potrzeb edukację, niezależnie od miejsca kształcenia. Ten nowy model organizacji i udzielania pomocy psychologiczno- -pedagogicznej pozwoli z pewnością na indywidualne, jeszcze bardziej wnikliwe, spojrzenia na każdego ucznia i odkrycie jego talentów, zainteresowań, a także trudności i problemów, z którymi sam nie potrafi sobie poradzić. Nauczyciel, wychowawca ma być kimś, kto pomaga rozwijać się dziecku, kimś, kto troszczy się o realizację jego „dobra”, kimś, w kim dziecko ma oparcie i zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, akceptacji, zaufania czy zwykłej codziennej troski. ( publikacja: Helena Marzec).
To, że problemy psychiczne coraz częściej dotyczą młodych osób świadczy z danych, które zostały opublikowane w naszym kraju. Wynika z nich, że samobójstwa są drugą co do częstości przyczyną zgonu wśród młodych ludzi. Dobrą informacją jest to, że coraz częściej mówi się o zaburzeniach psychicznych. Młodzi ludzie coraz częściej są świadomi tego, że może dziać się z nimi coś niepokojącego i od razu zgłaszają to rodzicom. Niestety nie zawsze to się dzieje, dlatego bardzo ważne jest aby rodzice obserwowali zachowanie swoich dzieci. Bardzo ważne jest aby nie reagować zbyt impulsywnie na to co mówią dzieci. Co gorsza nie można im nie dowierzać, ponieważ w takim wypadku dzieci bardzo często nie chcą dalej otwierać. Mówi się o tym aby w razie wątpliwości czy ze zdrowiem psychicznym dziecka wszystko jest w porządku dobrze jest zgłosić się do pediatry.Pandemia wywołana koronawirusem wpłynęła na zdrowie psychiczne naszych obywateli. Według danych około pół miliona osób skorzystało z opieki psychiatrycznej na skutek pandemii. System opieki psychiatrycznej może nie być w stanie “przyjąć” dodatkowej, tak dużej liczby pacjentów, aby zapewnić im możliwie najlepszą jakość świadczeń. Oczywiście cały czas trwają prace aby to zmienić, jednak potrzeba czasu aby do tego doszło. Przeprowadzane są różne programy i da się dostrzec, że dąży się do tego aby dostęp do lekarzy psychiatrów, a także psychologów był możliwie jak największy. Obecnie dosyć dużym zagrożeniem dla młodych ludzi, którzy cały czas się edukują jest to, że znaczną część dnia spędzają oni przed ekranami komputera, ponieważ właśnie w ten sposób przeprowadzane są lekcje. Oczywiście jest to nieuniknione i dobrze, że aktualnia taka forma nauczania przebiega dosyć sprawniej, a nauczyciele oraz uczniowie w pewnym stopniu się do tego przyzwyczaili nie pojawiają się różne problemy techniczne czy nieporozumienia, jak miało to miejsce podczas początku pandemii. Związane jest to z tym, że pogorszeniu ulegają stosunki międzyludzkie, hamuje się naturalny proces rozwiązywania sytuacji trudnych, które najłatwiej dokonuje się w jakieś grupie. Eksperci podkreślają, że w coraz mniejszym stopniu nauczyciele starają się rozwiązywać problemy psychologiczne młodych osób. Niestety w licznych przypadkach najważniejsze jest realizowanie podstawy programowej. Oczywiście nie dotyczy to wszystkich nauczycieli, jednak jest to zauważalny problem, który dobrze by było rozwiązać. Jednym z pomysłów jest zwiększenie liczby godzin wychowawczych. Dzięki temu więcej czasu będzie można poświęcić na rozmowę z dziećmi o różnych problemach, które ich dotyczą. Psychiatrzy oraz terapeuci zwracają uwagę na to, że w wielu przypadkach rozmowa z pacjentem w maseczce jest dla nich sporym utrudnieniem ponieważ nie są w stanie odczytać mimiki pacjenta. Oczywiście coraz większym zainteresowaniem cieszą się teleporady, jednak i w tym wypadku nie jest możliwe przekazanie wszystkich emocji, które są często bardzo potrzebne przy rozwiązaniu licznych problemów i postawieniu właściwej diagnozy, która przecież w całym leczeniu odgrywa bardzo dużą rolę. Jak się okazuje zaburzenia psychiczne mogą przyczynić się do przedwczesnej śmierci. Jak dotąd liczba badań na ten temat nie była zbyt duża, ale ostatnie doniesienia świadczą o tym, że tak właśnie może być. Osoby u których rozpoznano uzależnienie od alkoholu, zaburzenia dystemiczne miały związek z czasem przeżycia. Warto jest zwrócić uwagę na objawy, które mogą sugerować, że u dziecka doszło do rozwoju zaburzeń psychicznych, co pozwoli na wcześniejszą diagnostykę i rozpoczęcie pracy ze specjalistą. Może dochodzić do nagłej utraty masy ciała, zmniejszenie apetytu, częste wymioty lub biegunki. Dodatkowo mogą pojawić się problemy z koncentracją, która może wiązać się ze słabszymi ocenami w szkole, które często dodatkowo sprawiają, że nastrój młodych ludzi ulega pogorszeniu. Dziecko może skarżyć się też na bóle głowy. Ponadto mogą wystąpić problemy z komunikowaniu się oraz w relacjach z rówieśnikami czy członkami rodziny. Bardzo ważnym krokiem, który w znacznym stopniu może ułatwić dalsze działanie jest rozmowa z dzieckiem o problemach, które go dotyczą. Wiele mówi się o tym, że osoby, które przechorowały COVID-19, zgłaszają objawy zespołu stresu pourazowego. Ma to miejsce często w przypadku różnych, ostrych chorób infekcyjnych. Często zgłaszali to także pacjenci, którzy na przykład przechorowali grypę. Objawiać się to może chociażby objawami depresyjnymi czy lękowymi, koszmarami sennymi. Jakiś czas temu psychiatria dzieci i młodzieży została wpisana na listę specjalizacji deficytowych. Pod koniec marca 2019 roku w naszym kraju pracowało 419 lekarzy, a 169 było w trakcie specjalizacji. Według ekspertów takich lekarzy brakuje około 300. Należy też wspomnieć o tym, że znaczna część specjalistów w tej dziedzinie miało powyżej 55 roku życia. Podobne działania jak w Łodzi od dwóch lat są podejmowane w Centrum Zdrowia Psychicznego w Szpitalu Śląskim w Cieszynie. Specjaliści tam pracujący koncentrują się na tym, aby chory możliwie jak najdłużej mógł przebywać w warunkach domowych, a pomoc była mu udzielana w warunkach środowiskowych. Centrum te realizuje pilotaż Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego. Jego założeniem jest dotarcie do osób, które nie są w stanie skorzystać z leczenia ambulatoryjnego, a jedyną dostępną dla tych pacjentów formą terapii była hospitalizacja. W tej formie udzialania pomocy duży nacisk kładzie się na regularną opieką nad pacjentem, włącznie z wizytami w domu. Taka forma udzielania pomocy wiąże się jednak ze znacznymi nakładami finansowymi. W skali kraju wynosi ona około 900 milionów dolarów. Również w województwie podlaskim, a dokładniej Sokółce powstał Ośrodek Środowiskowej Opieki Psychologicznej i Psychoterapeutycznej. Ma on podlegać pod szpital psychiatryczny, który znajduje się w Suwałkach. Świadczenia są zakontraktowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia, a aby móc skorzystać z pomocy, nie ma konieczności skierowania. W tym rejonie kraju ma powstać pięć takich ośrodków. Wiele mówi się o tym, że dzieci oraz młodzież coraz częściej mogą doświadczać różnych problemów ze zdrowiem psychicznym. Według danych, aż o 52 procent w latach 2005- 2017 wzrosła ilość młodych osób z tego rodzaju problemami. Eksperci przypuszczają, że może to być związane z coraz częstszym korzystaniu z mediów społecznościowych, przez co znacznie spada samoocena tych osób. Mniej niż jedna piąta dzieci nie doświadcza pomocy specjalisty, co wiąże się z tym, że spora część młodych ludzi wchodzi w dorosłe życie bez odpowiedniej diagnozy oraz terapii. Sytuacja jeżeli chodzi o psychiatrię w naszym kraju wymaga pewnych zmian i odpowiednich działań. Pewne kroki podjęto chociażby w Łodzi gdzie planuje się otwarcie Środowiskowego Centrum Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży. W wyremontowanym obiekcie będą się miały miejsca świadczenia z zakresu psychologii, a także psychiatrii. Będą prowadzone zajęcia grupowe, rodzinne, a także szkolenia dla kadry. W miejscu tym osoby potrzebujące pomocy będą mogły ją otrzymać. W ostatnich latach dziecięce oddziały psychiatryczne były w znacznym stopniu przepełnione, a pomoc w nich udzielana nie zawsze była adekwatna do potrzeb pacjentów. W przypadku wielu z nich konieczna była tak zwana pomoc środowiskowa. Chodzi o to aby dziecko w czasie trwania terapii mogło normalnie chodzić do szkoły i mieć kontakt z rówieśnikami, ponieważ w przypadku wielu zaburzeń jest to istotny element schematów terapeutycznych. Zamykanie dziecka w ośrodku czasami wiązało się z tym, że jego stan ulegał pogorszeniu z tego właśnie względu. Założeniem centrum jest pomoc dzieciom oraz młodzieży, które mają problemy emocjonalne związane z codziennością. Mogą występować u nich zaburzenia lękowe, stany depresyjne, myśli samobójcze, które często wynikają z niewłaściwych kontaktów z rówieśnikami czy członkami rodziny. Gdy objawy są nasilone to lepiej aby dziecko mogło liczyć na opiekę ambulatoryjną, taką jak w tym wypadku. W miejscu tym będą pracować psychologowie, psychoterapeuci, terapeuci rodzinni oraz środowiskowi. Istotnym problemem jest jednak to, że rozmieszczenie kadry lekarskiej poradni dla młodych osób, a także szpitalnych oddziałów psychiatrycznych jest nierównomierne.