Wpływ alkoholu na rozwijający się płód jest trudny do przewidzenia. Jednak wcześniejsze interwencje mogą pomóc zminimalizować szkody. Naukowcy z USA i Ukrainy połączyli siły, aby zaprojektować badanie krwi, które może pomóc w rozwiązaniu tego problemu.
Powszechnie wiadomo, że spożywanie alkoholu w czasie ciąży niesie ze sobą zagrożenie dla zdrowia dziecka.
Pomimo tej ogólnie znanej wiedzy, i ponieważ około 50 procent amerykańskich ciąż jest nieplanowana, spożywanie alkoholu w czasie wczesnej ciąży nadal występuje.
Spektrum alkoholowych zaburzeń płodu (fetal alcohol spectrum disorders-FASD) to gama fizycznego i umysłowego upośledzenia, które może mieć wpływ na rozwój dziecka i mieć długotrwałe skutki.
Objawy FASD różnią się w zależności od osoby, ale mogą obejmować zmiany fizyczne, takie jak nieco inne cechy twarzy i mniejsze głowy. Dzieci mogą również ważyć mniej i mieć niższą posturę niż przeciętnie.
FASD często obejmuje trudności poznawcze i behawioralne problemy - na przykład, zaburzenia uwagi, pamięci i rozwoju mowy.
W Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej, jest około 2-5 procent dzieci w wieku szkolnym dotkniętych FASD. W innych częściach świata są to jeszcze większe liczby.
Szukając uszkodzeń z powodu alkoholu
Jednym z głównych problemów stojących przed klinicystami jest to, że stopień szkód spowodowanych alkoholem jest trudny do określenia, aż do późniejszego wieku dziecka.
„Jest to ogromny problem, który nie może być rozwiązany w pełnym zakresie, ponieważ niemowlęta rodzą się z normalnymi w wyglądzie cechami fizycznymi, które mogą być pominięte, co w wielu przypadkach stwarza trudności do zdiagnozowania tego zespołu wad odpowiednio wcześnie", mówi główny autor prof. Rajesh Miranda, z Texas A & M College of Medicine.
Zespoły naukowców z University of California, San Diego School of Medicine, Texas A & M College of Medicine oraz Programu Prewencji Wad Wrodzonych Omni-Net na Ukrainie, niedawno połączyli swoje wysiłki w celu opracowania rozwiązania. Wyniki ich badań zostały opublikowane w „PLOS ONE".
Grupa naukowców postanowiła opracować badanie, który byłoby w stanie zmierzyć stopień uszkodzenia alkoholem na wcześniejszym etapie.
Śledczy przeanalizowali wyniki badań pobranych przy porodzie od 68 kobiet ciężarnych z kliniki opieki prenatalnej w zachodniej Ukrainie. Próbki krwi pobrano wraz z informacjami o historii zdrowia kobiet oraz spożywaniu alkoholu w drugim i trzecim trymestrze.
Ekspozycja na alkohol we wczesnej ciąży zmienia cyrkulację mikroRNA
Gdy dane zostały przeanalizowane, naukowcy odkryli znaczne różnice w niektórych znacznikach z matczynych próbek krwi. Ekspozycja na alkohol we wczesnym okresie ciąży zmieniała ilość krążących cząsteczek małego RNA o nazwie mikroRNA (miRNA).
Te zmiany w miRNA były szczególnie wyraźne u matek, których dzieci wykazywały neurobehawioralne lub fizyczne objawy spowodowane alkoholem w ciągu pierwszych 12 miesięcy życia. Prof. Miranda mówi: „Łącznie, nasze dane wskazują, że miRNA w osoczu matki może pomóc w przewidywaniu wyników u niemowląt i może być przydatne do sklasyfikowania trudnych do zdiagnozowania subpopulacji z FASD".
Jednym z czynników, z powodu których FASD jest tak trudne do przewidzenia, jest to, że podobna ekspozycja u płodów na alkohol może powodować bardzo różne wyniki u dzieci.
„Chociaż jest to generalnie prawda, że nadmierne spożywanie alkoholu w czasie ciąży daje największe ryzyko choroby, nie wszystkie kobiety, które spożywają znaczne ilości alkoholu w czasie ciąży będą miały dziecko, które jest wyraźnie dotknięte tym zespołem", dodaje główny autor prof. Christina Chambers.
Mając specyficzny biomarker, który można zmierzyć w drugim i trzecim trymestrze, może pomóc określić, czy narodzone dziecko będzie mogło skorzystać z wczesnych interwencji.
Wczesna interwencja może zapobiec dalszym szkodom
FASD nie może być wyleczone, ale w niektórych przypadkach, dzieci mogą korzystać z początkowych interwencji, dzięki którym ekspozycja na alkohol, może potencjalnie być zmniejszona. Jak powiedział dr Wladimir Wertelecki, lider zespołu na Ukrainie: „Dobre odżywianie, lepsze zdrowie okołoporodowe, obniżenie poziomu stresu, a także prawidłowe interwencje w pielęgnacji niemowląt- to wszystko może poprawić wyniki ciąż, na które miał wpływ alkohol."
Wyniki obecnego badania są zachęcające. Zespół będzie kontynuował swoje badania i obserwował wyniki na większej próbie kobiet. Planują oni również sprawdzić, czy te markery na wczesnym stadium są użytecznymi predyktorami długofalowych problemów rozwojowych u dzieci.
Prof. Miranda mówi: „Jeśli uda nam się przywrócić już wcześniej prawidłową trajektorię rozwojową w życiu, to jest to o wiele łatwiejsze niż próba leczenia niepełnosprawności w późniejszym wieku." Identyfikowanie matek i niemowląt, które są najbardziej zagrożone pozwoli świadczeniodawcom, aby zapewnili oni im otrzymywanie dodatkowej opieki i wsparcia.
Komentarze
[ z 3]
To bardzo ważne osiągnięcie. Dotychczas ciężko było określić poziom zmian jakie spowodowane zostały przez alkohol. Jest wiele czynników, które mogą zaburzyć prawidłowy rozwój dziecka, zarówno w okresie ciąży, w trakcie trwania porodu, w okresie noworodkowym. Alkohol należy do jednych z nich, ale jego negatywny wpływ na rozwój dziecka jest niestety ignorowany przez wiele przyszłych mam. Dzięki barierze łożyskowej, dziecko w łonie matki jest chronione przed szkodliwym wpływem wielu czynników toksycznych i zarazków. Niestety, cząsteczki etanolu zawartego w alkoholu, bez problemu przenikają przez łożysko. W efekcie już pół godziny po spożyciu alkoholu przez matkę, we krwi dziecka stężenie alkoholu będzie identyczne, jak we krwi matki. Nie zapominajmy o tych kobietach, które nie wiedzą, że są w ciąży. Większość kobiet dowiaduje się o tym, że jest w ciąży, ok. 4go tygodnia. Tymczasem serce dziecka zaczyna bić w 24 dniu ciąży, a w 40 dniu funkcjonuje już mózg i układ nerwowy! W tym okresie alkohol dla rozwoju zarodka jest bardzo niebezpieczny, ma negatywny wpływ na rozwój komórek nerwowych oraz ich przemieszczanie. Powoduje obumieranie neuronów. W kolejnym okresie ciąży picie alkoholu wywołuje charakterystyczne deformacje twarzy. To tragiczne wiadomości dla przyszłej mamy. Badania diagnostyczne takie ja opisane powyżej pomogą lepiej poznać FAS i przewidzieć skutki jakie niesie ze sobą spożycie alkoholu w poszczególnych miesiącach ciąży.
W tym wszystkim najbardziej przeraża mnie fakt, że chociaż wpływ alkoholu na rozwój płodu jest powszechnie znanym faktem i nie ulega wątpliwości, że zależność występuje i wikła organogenezę u nienarodzonego dziecka to i tak znajduje się wiele osób, które gotowe są zaryzykować zdrowie, a nawet życie swojego nienarodzonego jeszcze dziecka dla własnej chwilowej przyjemności. Zdaję sobie sprawę, że są ludzie, którzy są uzależnieni, ale czy w takim przypadku nie powinni oni wykazać się chociażby minimalną odpowiedzialnością wystarczającą do tego, aby poszukiwać pomocy specjalisty i walczyć z nałogiem? Nie mogę zrozumieć tego co dzieje się w świecie i tego, jak pomimo rozwinięcia medycyny w znacznym stopniu i tak nie koniecznie przekłada się to na bezpieczeństwo pacjentów, w tym również tych, których najmocniej powinniśmy chronić, bo przecież sami nie są w stanie wyrazić zdania, czy zająć stanowiska we własnej sprawie. Szkoda, że kobiety ciężarne w naszym kraju ale i na całym świecie wciąż decydują się na spożywanie alkoholu i ryzykują w ten sposób zdrowie potomstwa. Nie jestem przekonany, czy w tych przypadkach nawet uwidocznienie w badaniu ryzyka i wpływu procentowych napoi na życie płodu i tak przełoży się to na późniejszą abstynencję. Bo chyba każdy w obecnych czasach zna zależność pomiędzy alkoholem, a jego niebezpiecznym wpływem na rozwijający się w łonie matki płód. Czyż nie tak?
Bardzo dobrze, że takie metody diagnostyki wciąż powstają. Połączenie sił naukowców z różnych krajów często przynosi bardzo ciekawe wyniki, ponieważ w różnych ośrodkach naukowcy posiadają odmienną wiedzę na dany temat. Przewidzenie uszkodzeń u płodu i wcześnie podjęta interwencja może dawać szansę dzieciom na lepsze życie w przyszłości. W naszym kraju bardzo powszechne są akcje mówiące o tym, że kobiety w ciąży powinny wystrzegać się alkoholu. Wiele przyszłych matek uważa jednak, że nie ma w tym nic złego i wypicie małych ilości wina czy piwa, nie może doprowadzić do uszkodzenia płodu. Od dawna zastanawiam się co kieruje kobietami, które sięgają po alkohol w ciąży. Oczywiście pewną grupę tych kobiet stanowią osoby uzależnione od alkoholu, które nadużywały go przed zajściem w ciąże. W naszym społeczeństwie problem ten występuje u coraz większej liczby obywateli, również kobiet. Będąc w ciąży kobiety wciąż jako priorytet stawiają sięganie po alkohol, co wynika z silnego uzależnienienia. W takich sytuacjach bardzo ważne jest aby kobieta była pod opieką specjalisty, który pomoże jej wygrać walkę z nałogiem. Oczywiście w trakcie trwania ciąży jest to bardzo trudne, ponieważ cała terapia trwa czasem miesiącami, jednak warto jest podjąć próbę. Niestety często zdarzają się przypadki, że przyszłe matki sięgają po niego nie będąc uzależnione. Wydaje mi się, że może być to spowodowane bardzo dużym stresem, który wiąże się z macierzyństwem. Jest jednak wiele sposobów na rozładowanie stresu, które są w stu procentach bezpieczne i nie spowodują zaburzeń u rozwijającego się dziecka. Wydaje mi się, że rozwiązaniem, które może być skuteczne jest organizowanie spotkań z przyszłymi matkami, które mogą dzielić się swoimi przeżyciami oraz problemami, szukając pomocy oraz porad od innych matek. Wśród kobiet wciąż krąży bardzo wiele mitów odnośnie sięgania po alkohol w ciąży. Mówi się o tym, że piwo może wspomagać laktację, a czerwone wino chronić przed niedokrwistością. Faktycznie może być prawda, ale nie można zapominać o tym, że wraz z nimi dostarczany jest do organizmu matki, a co za tym idzie także płodu alkohol. Należy przypominać kobietom, że w razie jakichkolwiek wątpliwości powinny one konsultować się z lekarzem prowadzącym lub położną, którzy na pewno udzielą im odpowiednich informacji. Pamiętajmy o tym, że wątroba płodu nie jest w pełni wykształcona co wiąże się z tym, że stężenie alkoholu w jego krwi jest dużo większe niż u matki i nie może on być on tak szybko metabolizowany. To wiąże się z tym, że powodują on uszkodzenia różnych narządów oraz układów, co może mieć konsekwencje w dalszym życiu. Może to doprowadzić do zespołu FAS, opóźnienie wzrostu, ADHD, wad nerek, serca czy niskiej masy urodzeniowej. Spożywanie przez matkę alkoholu w ciąży może również objawiać się u dziecka problemami z utrzymaniem równowagi, ze słuchem oraz wymową. Może dochodzić do uszkodzeń mięśni, skóry, gruczołów, kości i zębów, osłabienia rozwoju płuc, a także trudności w zapamiętywaniu i koncentracji. Według mnie bardzo istotne jest również to aby w okresie planowania ciąży wystrzegać się picia alkoholu. Zdarzają się bowiem sytuacje, że kobieta nie jest w ciąży, a mimo to po niego sięga. Warto na chwilę zatrzymać się przy tematyce płodowego zespołu alkoholowego. Jak się okazuje występuje on częściej u kobiet niewykształconych, pozostawionych przez swoich partnerów. Tak jak wspomniałem wcześniej może to być związane z dużym stresem, jeszcze większym, gdy nie będzie miało się oparcia w partnerze. Niestety często dochodzi do sytuacji, że dzieci z FAS nie są wychowywane przez biologicznych rodziców. Rozpoznanie tego zespołu może być czasem bardzo odległe w czasie np. dopiero w momencie gdy dziecko rozpoczyna edukację. Bardzo dobrą informacją jest to, że w naszym kraju powstaje coraz większa liczba poradni, których celem jest niesienie pomocy kobietom w ciąży, które mają problem z alkoholem. Jak się okazuje również sięganie po alkohol w okresie karmienia, może nieść ryzyko dostania się alkoholu do organizmu dziecka. Według mnie bardzo ciekawą opcją jest wprowadzenie na kilku uczelniach medycznych w naszym kraju zajęć, które mają na celu przekazywanie informacji odnośnie szkodliwości alkoholu podczas ciąży. Podczas takich spotkań studenci mogą nabyć umiejętność podejmowania rozmów z pacjentkami odnośnie ich uzależnienia. To bardzo ważna kwestia, ponieważ młodzi lekarze na początku swojej pracy mogą spotkać się z różnymi pacjentami. Bardzo ważne jest więc, aby w umiejętny sposób przedstawić kobiecie jakie mogą być konsekwencje sięgania po alkohol w ciąży. Wydaje mi się, że również bardzo poważnym problemem jest palenie papierosów w ciąży. Bardzo często podobnie jak w przypadku alkoholu, kobiety nie rezygnują z tego nałogu. Przykrym widokiem jest również to, że przyszłe matki pomimo pogorszenia stanu palą papierosy przed szpitalem. Wydaje mi się, że bardzo ważne jest aby kobieta przed zajściem w ciążę próbowała poradzić sobie z nałogiem co przyniesie wiele korzyści zdrowotnych dla niej samej, ale przede wszystkim rozwijającego płodu.