Środki odurzające   

Szczegółowe warunki wystawiania recept i zapotrzebowani na produkty lecznicze zawierające w swoim składzie środki odurzające reguluje m. in. rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie środków odurzających, substancji psychotropowych, prekursorów kategorii 1 i preparatów zawierających te środki lub substancje, a także rozporządzenie w sprawie recept lekarskich z dnia 21 sierpnia 2014 r. Nakłada ono na osoby uprawnione następujące wymagania:

 

• na blankiecie recepty (od 30 grudnia 2012 r. obowiązuje biały kolor) należy przepisać wyłącznie 1 preparat zawierający środek odurzający bądź substancję psychotropową (zasada jedna recepta – jedna pozycja). Warto zaznaczyć, że zasada dotyczy również recept klasycznych wystawionych na leki zakwalifikowane do grupy III-P i IV-P.
• sposób dawkowania ( wcześniej obowiązywała konieczność wpisania szczegółowego schematu dawkowania (w sytuacji, gdy lekarz nie przekracza dawki maksymalnej określonej w wybranych Farmakopei bądź Charakterystyce Produktu Leczniczego, nie musi być ono wyrażone słownie), nawet jeśli osoba uprawniona przepisuje 1 najmniejsze, zarejestrowane opakowanie leku. )
• przepisana ilość leku nie powinna przekraczać zapotrzebowania chorego na 90-dniową kurację.
• środki odurzające grupy I-N i substancje psychotropowe grupy II-P, czyli leków kategorii Rpw. Maksymalna ilość, jaką można jednorazowo przepisać, została zwiększona z zapotrzebowania pacjenta na miesięczną kurację do 90 dni stosowania. Ilość ta może zostać przepisana na jednej recepcie albo rozbita na dwie lub trzy recepty na następujące po sobie okresy stosowania.
• termin takiej recepty wynosi 30 dni (nie dotyczy leków sprowadzanych z zagranicy nieposiadających zezwolenia na dopuszczenie do obrotu w naszym kraju)
• zapis cyfrowy nie jest konieczny, a zapis słowny może przybrać postać sumaryczną, tzn. ilość środka lub substancji można rozpisać za pomocą ilości jednostek dawkowania oraz wielkości dawki. Jeżeli ze sposobu dawkowania nie da się wyliczyć ilości sumarycznej, to aptekarz przyjmie, że chodzi o dwa najmniejsze opakowania z wykazu leków refundowanych, a w przypadku leków niepodlegających refundacji - dwa najmniejsze dopuszczone do obrotu.

 

Szczególną uwagę należy również zwrócić na kontrolę dawkowania przepisanego leku. Zgodnie z art.. 7, jeśli przepisana dawka jednorazowa lub dobowa leku przekracza dawkę maksymalną określoną w Farmakopei Polskiej, Farmakopei Europejskiej lub Charakterystyce Produktu Leczniczego, lekarz na rewersie recepty dokonuje odpowiednich adnotacji:

 

• skreśla przekroczoną dawkę
• obok stawia wykrzyknik
• zapisuje ją dodatkowo słownie
• umieszcza swój czytelny podpis i przystawia pieczątkę

 

Warto pamiętać że, gdy dawki maksymalnej nie określa Farmakopea Europejska, Farmakopea Polska lub albo Charakterystyka Produktu Leczniczego, osoba wystawiająca receptę zobowiązana jest postąpić analogicznie jak w przypadku przekroczenia dawki dobowej lub jednorazowej. - przepis został zniesiony za wyjątkiem leków recepturowych

Środki odurzające grupy I-N – przykłady recept
Praktyka apteczna pokazuje, że najczęstszymi nieprawidłowościami przy wystawianiu recept na środki odurzające zaklasyfikowane do wykazu I-N jest brak lub błędne określenie łącznej ilości przepisanego produktu leczniczego, a także dokonanie niewłaściwych adnotacji przy przekroczonej dawce maksymalnej i przepisanie takiej ilości leku, która przekracza zapotrzebowanie chorego na 30-dniową kurację.

Rp.
Doltard 10 mg 2 op. a 20 szt. (doustnie)
(czterdzieści tabletek)
DS: 2 x 1 tabl.

Rp.
Sevredol 20 mg 1 op. po 60 szt. (1200 mg)
DS.: 3 x 1 tabl.

W obu, podanych przypadkach, zapis na recepcie jest nieprawidłowy. Zgodnie z komunikatem Ministra Zdrowia, określenie wielkości opakowania jednostkowego (co według specjalistów, często jest jednak wskazane przy tego typu drukach, gdyż zmniejsza ryzyko sfałszowania dokumentu) nie jest równoznaczne z oznaczeniem sumarycznej ilości środka odurzającego. W drugim przypadku, osoba wystawiająca receptę prawidłowo obliczyła łączną ilość związku, ale nie wyraziła jej dodatkowo słownie. Warto zaznaczyć, że w przypadku postaci leków innych niż doustne (ampułki, fiolki, ampułko-strzykawki) zalecane jest także dokładne określenie drogi podania preparatu (np. domięśniowo, dożylnie, podskórnie).

Rp.
Doltard tabl. a 30 mg 80 tabl.
2400 mg
DS.: Co 8 godz. po 1 tabl.

Często zdarza się, że osoba uprawniona do wystawienia recepty na środki odurzające przepisuje większą ilość leku (niezgodną ze szczegółowym schematem dawkowania i przekraczającą zapotrzebowanie pacjenta na 90-dniowe leczenie) lub przekracza dawki maksymalne określone w monografiach wyszczególnionych w treści rozporządzenia (warto pamiętać, że podane wartości te mogą również określać ilość leku, która może być przepisana choremu).

Rp.
Morphini Sulfas WZF 10 mg w 1 ml 200 amp. domięśniowo
zawartość środka odurzającego:
cztery tysiące miligramów siarczanu morfiny
DS.: dwie ampułki, trzy razy dziennie

Uwaga: Zgodnie z obowiązującymi przepisami, na 90-dniowe leczenie można wydać 540 ampułek leku – obliczamy to na podstawie szczegółowego schematu dawkowania na recepcie (2 amp. x 3 x 90 dni = 540 amp.). Lekarz w tym przypadku zapisał zbyt dużą ilość preparatu (należy zauważyć, że jednorazowa i dobowa dawka maksymalna nie zostały jednak przekroczone).

Rp.
Morphini Sulfas WZF 10 mg w 1 ml 450 amp. domięśniowo
sto pięćdziesiąt miligramów dziennie !
(wykrzyknik oraz czytelny podpis i pieczątka lekarza)
zawartość substancji psychotropowej:
cztery tysiące pięćset miligramów siarczanu morfiny (łączna ilość substancji czynnej)
DS.: trzy ampułki, pięć razy dziennie

Uwaga: Zgodnie z Farmakopeą Polską wyd. VI jednorazowa dawka maksymalna (ddm) siarczanu morfiny w podaniu domięśniowym wynosi 20 mg. Szczegółowy zapis dawkowania wskazuje, że została ona przekroczona (3 amp. x 10 mg = 30 mg). Zapis na recepcie należy uznać za właściwy – lekarz określił drogę podania leku, a obok przepisanej dawki postawił wykrzyknik oraz umieścił swój czytelny podpis i pieczątkę. Praktyka apteczna pokazuje, że w takim przypadkach zalecany jest również słowny zapis schematu dawkowania zawierający częstotliwość stosowania przepisanego leku.