Mieszanka jest rodzajem roztworu wodnego podawanego doustnie, który od innych form farmaceutycznych różni się tym, iż poza preparatami stałymi rozpuszczalnymi w podłożu zawiera także leki płynne, głównie galenowe (np. nalewki, intrakty, syropy). Wynika z tego, że wszystkie składniki takiej mieszanki muszą być płynne a priori, bądź rozpuszczalne w podłożu, którym z reguły jest woda destylowana lub oczyszczona. Tę postać leku dawkuje się łyżkami (15 gramów) bądź łyżeczkami (5 gramów). Warto przy tym zwrócić uwagę, aby w jednej miarze zawarta była dawka jednorazowa substancji aktywnej. Pamiętajmy także, że mieszanki mogą być opalizujące lub mętne – spowodowane jest to obecnością różnorodnych środków farmaceutycznych wykazujących zróżnicowane właściwości fizykochemiczne. Składnikiem mieszanek nie mogą być jednak surowce roślinne o bardzo silnym działaniu. Skład takiego preparatu wygląda następująco:

  • Basis – środek właściwy, głównie działający;
  • Adiuvans – substancja pomocnicza;
  • Corrigens – środek poprawiający smak i zapach stanowiący ok. 10 – 20 proc. całego preparatu recepturowego;
  • Vehiculum – rozpuszczalnik (najczęściej woda oczyszczona lub destylowana);


Recepta na mieszankę – podstawowe informacje

Biorąc pod uwagę powyższe zasady, zapis na leki recepturowe tej klasy powinien obejmować przede wszystkim:

  • łacińską nomenklaturę substancji aktywnych i pomocniczych;
  • podanie na recepcie masy każdej z substancji, która w tym przypadku stanowi iloczyn dawki jednorazowej i sumy zapisanych przez lekarza dawek. Masę tą można wyrazić w odpowiednich jednostkach wagowych (gramy) bądź innych (j. m.);
  • określenie ilości rozpuszczalnika, którego masa będzie stanowić iloczyn liczny zapisanych dawek i objętość miary, którą pacjent będzie stosował w trakcie trwania kuracji;
  • zapisanie rozpuszczalnika na ostatniej pozycji;
  • zapisanie corrigens w taki sposób, aby stanowiło 10 – 20 proc. całości leku robionego
  • ze względu na niewielką trwałość tej postaci leku, zapisujemy ją na kurację nie dłuższą niż 7 dni (najczęściej w ilości 50-250 gramów);
  • podaniem w sygnaturze recepty schematu dawkowania uwzględniającego miary domowe i czas trwania całego leczenia;


Jak wypisać receptę? Schemat postępowania

Tok postępowania przy wypisywaniu recepty na mieszankę został przedstawiony na w poniższych przykładach:

Rp.
Ephedrini hydrochloridi                    0,24     
Natrii benzoatis
Natrii salicylatis                     aa        4,8
Althaeae sirupi                                   24
Aquae destillatae                   ad        120,0  
M. f. mixt.
DS: Stosować 2 x dziennie łyżkę deserową przez 6 dni

Schemat przepisywania powyższej mieszanki:

1.      Ustalenie sumarycznej liczby dawek substancji jaka zostanie przepisana choremu
liczba dawek = 2 x dziennie przez 6 dni = 12 dawek

2.      Ustalenie dawek jednorazowych poszczególnych składników leku robionego, i przemnożenie ich przez sumaryczną ilość dawek

dawki jednorazowe:   Ephedrini hydrochloridi: 0,02 x 12 = 0,24
Natrii benzoatis: 0,4 x 12 = 4,8
Natrii benzoatis: 0,4 x 12 = 4,8

3.      Ustalenie jaką miarą domową pacjent ma przyjmować preparat
łyżka deserowa = 10 gramów

4.      Obliczenie potrzebnej ilości rozpuszczalnika
12 dawek x 10 = 120,0 gramów

5.    Zapisanie corrigens stanowiącego 10-20 całej mieszanki
20% ze 120 gramów = 24 gramy

Warto zwrócić uwagę, że niektóre mieszanki figurują w podręcznych receptariuszach – w takich sytuacjach lekarz nie ma obowiązku każdorazowego wypisywania wszystkich składników leku recepturowego np.

Rp.
Kalii bromidi                          
Natrii bromidi                        aa        4,0
Ammoni bromidi                               2,0       
Aquae destillatae                   ad        100,0
DS: stosować doustnie 2 x dziennie łyżkę deserową po jedzeniu

Powyższa recepta równoważna jest więc z zapisem:

Rp.
Sol. Erlenmayeri                     150,0
DS.: stosować doustnie 2 x dziennie łyżkę deserową po jedzeniu

Przykłady innych recept wraz dawkami jednorazowymi leków:

Rp.
Kalii iodati                
Kalii guajacolosulfonici
Natrii beznoici                aa      9,0
Sir. Pini comp.                
Sir. Thymi comp.            aa    150,0
Aquae purifictate             ad    450,0
M. f. mixt.
DS: 3 x dziennie po 1 łyże stołowej

Dawki jednorazowe (zastosowano powyższy schemat obliczeń):

  • jodek potasu 0,3 g
  • guajakolosulfonian potasu 0,3 g
  • benzoesan sodu 0,3 g
  • syrop sosnowy złożony 5,0
  • syrop tymiankowy złożony 5,0 g


Ilość: 30 dawek jednorazowych stosowanych łyżką stołową (15 g)

Rp.
Codeini phosphorici            
Ephedrini phosphorici         aa    0,4
Passispasmini                 60,0
Aqae purificate         ad    100,0
M. f . mixt.
DS: 2 x dziennie po 1 łyżeczce

Dawki jednorazowe:

  • fosforan kodeiny 0,02 g
  • chlorowodorek efedryny 0,02 g
  • passispasmina 3,0 g

Ilość: 20 dawek jednorazowych stosowanych łyżeczką (5 g)