Wsparcie środowiskowe dla osób chorujących psychicznie jest ważnym elementem ekonomii społecznej. Jednym z czynników tego wsparcia są tzw. klauzule społeczne, zamieszczane przez podmioty ogłaszające zamówienia publiczne. O roli klauzul społecznych dyskutowano podczas seminarium eksperckiego z udziałem Prezesa NIK Krzysztofa Kwiatkowskiego, odbywającego się w Łodzi w trakcie Łódzkich Targów Ekonomii Społecznej.

Klauzula społeczna to zastrzeżenie zamieszczone w zamówieniu publicznym, że w przetargu mogą wziąć udział firmy zatrudniające określoną liczbę bądź odsetek osób w różny sposób społecznie wykluczonych - szczególnie na poziomie samorządowym. Klauzule te pozwalają wspierać aspiracje takich osób bez naruszania zasad równego traktowania podmiotów i uczciwej konkurencji. W odniesieniu do osób chorujących psychicznie ma to szczególnie ogromne znaczenie, na co zwracali uczestnicy seminarium.

Prezes Krzysztof Kwiatkowski przypomniał, że temat ma w Polsce wielkie znaczenie - szczególnie z uwagi na fiasko Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2011-2015, o czym świadczyły wyniki kontroli NIK, opublikowanej w styczniu 2017 r. Państwo nie zadbało bowiem o zapewnienie finansów na realizację Programu i o spójność działań, stawiając przy tym cele sformułowane często w sposób nader ogólnikowy. Tymczasem problem narasta - wciąż ogromna liczba osób w Polsce popełnia samobójstwa, znacznie przekraczając wieloletnią średnią, a w ochronie zdrowia psychicznego nadal dominuje przestarzały model leczenia izolacyjnego zamiast postulowanego modelu środowiskowego.

Model ten ma istotne znaczenie dla integracji społecznej osób z zaburzeniami psychicznymi i może stanowić podbudowę, na której rozwija się ukierunkowana na takie osoby ekonomia społeczna. Jak dowodzą wyniki innej kontroli NIK z 2017 r., zarówno administracja rządowa, jak i samorządy jedynie w niewielkim zakresie sięgają po ten pożyteczny mechanizm włączania osób wykluczonych społecznie w normalne życie, jakim są klauzule społeczne - podkreślał Prezes NIK. Klauzule społeczne i szerzej - ekonomia społeczna wciąż nie są dostatecznie upowszechnione. NIK postuluje od lat m.in. stosowanie przy ocenie ofert ze strony dodatkowej punktacji dla podmiotów stosujących zasady ekonomii społecznej. Rekomendacje NIK zostały uwzględnione w nowych Zaleceniach Rady Ministrów, a Urząd Zamówień Publicznych wydał nawet stosowny podręcznik.

Dla upowszechnienia tego wymiaru gospodarki społecznej potrzebne są również takie inicjatywy, jak seminarium eksperckie i konferencja, zorganizowane podczas Łódzkich Targów Ekonomii Społecznej. To właściwa droga przebicia się do świadomości społecznej z tymi potrzebnymi, a tak znikomo stosowanymi instrumentami. Organizatorzy docenili wkład NIK w upowszechnianie praktycznych działań ukierunkowanych na przeciwdziałanie marginalizacji i wykluczeniu społecznemu, a Prezes NIK Krzysztof Kwiatkowski odebrał wyróżnienie z podziękowaniem dla „Przyjaciół Ekonomii Społecznej”.

Źródło: NIK