LEKsykon - Czy Polska jest gotowa na epidemię otyłości? Poznaj fakty i wyzwania

17:25 27 CZE 2025

Czy Polska jest gotowa na epidemię otyłości? Poznaj fakty i wyzwania

Otyłość w Polsce: Między stygmatyzacją a akceptacją społeczną

Choroba otyłościowa stanowi jeden z najpoważniejszych wyzwań współczesnej medycyny i zdrowia publicznego. Najnowsze badania ujawniają nie tylko dramatyczną skalę problemu w Polsce, ale także złożoność społecznych postaw wobec osób z nadmierną masą ciała. Czy jesteśmy gotowi zmierzyć się z epidemią XXI wieku?

Statystyki Światowej Organizacji Zdrowia nie pozostawiają złudzeń – w 2022 roku 43% dorosłych na świecie miało nadwagę, a 16% żyło z otyłością. Od 1990 roku odsetek dorosłych z chorobą otyłościową wzrósł dwukrotnie, podczas gdy wśród nastolatków ten wskaźnik zwiększył się czterokrotnie. Polska nie stanowi wyjątku od tej globalnej tendencji. Krajowe dane Głównego Urzędu Statystycznego z 2019 roku pokazują, że 56,6% mieszkańców Polski powyżej 15. roku życia ma nadmierną masę ciała, z czego osoby z otyłością stanowią 18,5% populacji. Szczególnie niepokojące są prognozy Narodowego Funduszu Zdrowia, według których w 2035 roku ponad 35% dorosłych mężczyzn i ponad 25% dorosłych kobiet w Polsce będzie chorować na otyłość. Oznacza to, że choroba otyłościowa może dotykać około 9 milionów mieszkańców naszego kraju.

Społeczne postrzeganie otyłości – między medycyną a uprzedzeniami

Badanie przeprowadzone przez Ogólnopolski Panel Badawczy Ariadna na reprezentatywnej próbie 1088 dorosłych Polaków rzuca światło na społeczne postrzeganie choroby otyłościowej. Wyniki pokazują pozytywny aspekt – aż 85% respondentów postrzega otyłość jako chorobę, co jest zgodne z klasyfikacją WHO, która definiuje ją kodem E66 według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób. Jednocześnie 86% badanych uznaje otyłość za ważny problem zdrowotny w Polsce. Ta wysoka świadomość społeczna może stanowić solidną podstawę dla przyszłych interwencji zdrowia publicznego oraz rozwoju systemu opieki zdrowotnej w tym obszarze.

Wiedza o przyczynach – między faktami a stereotypami

Analiza świadomości społecznej dotyczącej przyczyn choroby otyłościowej ujawnia interesujące prawidłowości. Respondenci najczęściej wskazywali na czynniki związane ze stylem życia: 82% badanych uznało brak aktywności fizycznej za główną przyczynę, a 74% wskazało na nieprawidłowo zbilansowaną dietę. Dodatkowo 56% respondentów dostrzegało problem nieznajomości zasad zdrowego odżywiania, a 48% uznało brak czasu na przygotowanie wartościowych posiłków i aktywność fizyczną. Pozytywnym aspektem jest rosnąca świadomość wieloczynnikowej natury choroby otyłościowej. Ponad połowa badanych (69%) wskazała na zaburzenia hormonalne, a 66% na podłoże genetyczne jako istotne czynniki etiologiczne. Ponadto 53% respondentów dostrzegało rolę zaburzeń psychicznych i przeżywania trudnych emocji w rozwoju otyłości.

Znajomość powikłań – luki w edukacji zdrowotnej

Świadomość społeczna dotycząca powikłań choroby otyłościowej prezentuje się różnorodnie. Najlepiej rozpoznawalne są konsekwencje metaboliczne i sercowo-naczyniowe: 81% badanych prawidłowo wskazało cukrzycę typu 2, 79% nadciśnienie tętnicze, a 74% niewydolność serca jako powikłania otyłości. Stosunkowo dobrze rozpoznawana jest także choroba zwyrodnieniowa stawów (65% wskazań).

Niepokojące są jednak luki w wiedzy dotyczącej innych istotnych powikłań. Jedynie 47% respondentów wskazało bezdech senny, mimo że jest to częste powikłanie, szczególnie u mężczyzn z otyłością. Jeszcze bardziej alarmujący jest fakt, że tylko 17% badanych rozpoznało zespół policystycznych jajników jako powikłanie otyłości, podczas gdy nadwaga lub otyłość dotyka 50-80% kobiet z tym schorzeniem.

Badanie ujawnia dobre rozumienie podstawowych zasad terapii choroby otyłościowej. Aż 87% respondentów wskazało zdrową dietę i większą aktywność fizyczną jako główne metody leczenia. Pozytywnie należy ocenić fakt, że 68% badanych dostrzega rolę dietetyka w procesie terapeutycznym. Znacznie mniejsza świadomość dotyczy innych form interwencji terapeutycznych. Jedynie 43% respondentów wskazało wizytę u psychologa lub psychodietetyka, a tylko 36% doceniło znaczenie regularnego snu. Szczególnie niepokojący jest niski poziom wiedzy o farmakoterapii – zaledwie 35% badanych było świadomych możliwości zastosowania leków wspomagających redukcję masy ciała.

Stygmatyzacja i dyskryminacja – ciemna strona społecznych postaw

Badanie ujawnia niepokojące zjawiska stygmatyzacji osób z chorobą otyłościową. Aż 43% respondentów zadeklarowało, że otyłość stanowi powód do wstydu, podczas gdy tylko 13% zdecydowanie sprzeciwiło się temu twierdzeniu. Dodatkowo 44% badanych zgodziło się ze stwierdzeniem, że otyłość wynika z braku zainteresowania własnym zdrowiem.

Szczególnie alarmujące są dane dotyczące dyskryminacji w przestrzeni publicznej. Co czwarty dorosły mieszkaniec Polski często lub bardzo często doświadczał sytuacji, w której osoba z otyłością była traktowana z brakiem szacunku w miejscach publicznych. Dodatkowo 24% respondentów rzadko, ale doświadczało lub było świadkiem takich sytuacji. Oznacza to, że tylko 31% badanych nie było świadkiem dyskryminacji osób z otyłością.

Postawy społeczne wobec akceptacji nadwagi i otyłości jako naturalnej różnorodności sylwetek pozostają podzielone. 46% dorosłych mieszkańców Polski (15% zdecydowanie tak i 31% raczej tak) deklaruje poparcie dla szerszej akceptacji społecznej, podczas gdy 34% sprzeciwia się traktowaniu nadmiernej masy ciała jako naturalnej różnorodności zamiast problemu zdrowotnego.

Analiza różnic demograficznych ujawnia istotne prawidłowości. Kobiety częściej niż mężczyźni postrzegają otyłość jako chorobę (87,8% vs. 81,4%), podczas gdy mężczyźni częściej uważają, że otyłość jest powodem do wstydu (48,6% vs. 38,6%) i wynika z braku zainteresowania własnym zdrowiem (51,8% vs. 37,8%).

Interesujące różnice obserwuje się także w zależności od wieku. Osoby w wieku 30-49 lat częściej postrzegają otyłość jako powód do wstydu w porównaniu do osób po 50. roku życia. Z kolei najmłodsi respondenci (18-29 lat) wykazują najniższy poziom akceptacji dla traktowania nadwagi i otyłości jako naturalnej różnorodności sylwetek.

Podsumowanie

Otyłość w Polsce dotyka już ponad połowy dorosłych, a prognozy są alarmujące. Choć większość Polaków postrzega ją jako chorobę i problem zdrowotny, wciąż funkcjonują szkodliwe stereotypy, prowadzące do stygmatyzacji i dyskryminacji. Badania pokazują, że rośnie świadomość przyczyn otyłości, ale wiedza o powikłaniach i metodach leczenia – szczególnie farmakologii i wsparciu psychologicznym – pozostaje ograniczona. Społeczne podejście do akceptacji ciała wciąż dzieli Polaków. Wspieranie edukacji zdrowotnej i zmiana narracji to kluczowe kroki w walce z tą epidemią XXI wieku.