Coraz więcej rodzin staje przed dylematem: co zrobić ze swoimi rodzicami, dziadkami, którzy z racji wieku i stanu zdrowia przestają być samodzielni? W kraju brakuje ośrodków wspierających rodziny w takich sytuacjach. Dlatego coraz częściej na rynku poszukiwani są tzw. opiekunowie osób starszych.

Nasze społeczeństwo starzeje się. Analitycy zwracają uwagę, że Polska od wielu lat plasuje się w pierwszej trzydziestce krajów demograficznie starych na świecie. Z prognoz GUS wynika, że liczba osób w wieku emerytalnym zwiększy się do 9,6 mln w roku 2030.

W 2032 r. co czwarty Polak będzie miał skończone 60 lat. Trzykrotnie wzrośnie odsetek osób po 80. roku życia.

Jak podkreślają eksperci, dłuższe ludzkie życie jest zjawiskiem bardzo pozytywnym pod warunkiem, że na starość zachowa się zdrowie i sprawność. Jak mówił nam wcześniej prof. Piotr Błędowski, przewodniczący Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego, w Polsce dopiero jednak dojrzewamy do systemowego objęcia seniorów rozwiązaniami, które umożliwiają im aktywny udział w życiu społecznym.

Te braki w polityce senioralnej powodują, że główny ciężar opieki nad osobami starszymi spada na ich rodziny i pomoc społeczną. Na rynku zaś coraz częściej są poszukiwane osoby, które by wsparły rodziny w opiece nad ich seniorami, pracując u nich w domach.

Do niedawna polscy opiekunowi osób starszych głównie znajdowali zatrudnienie w Anglii, Niemczech czy Włoszech. Dziś popyt na takie usługi odczuwalny jest i w kraju.

Jak zauważa Urszula Murawska z Urzędu Pracy w Warszawie oferty pracy dla opiekunów osób starszych zdarzają się, ale niewiele osób szukających zatrudnienia jest zainteresowanych pracą w tym charakterze.

Urzędnicy spodziewają się jednak, że z każdym rokiem zawody paramedyczne, opiekuńcze, zawody związane z ułatwianiem życia, rehabilitacją osób starszych i szeroko rozumianą opieką, wsparciem i pomocą osobom starszym czy chorym będą coraz bardziej potrzebne.

Dlatego w stołecznym urzędzie organizowane są specjalistyczne szkolenia dla osób, które są zainteresowane uzyskaniem kwalifikacji do pracy w tym zawodzie.

Ofert kształcenia dla chętnych do pracy w tym sektorze jest coraz więcej. Nie unikają ich nawet renomowane uczelnie medyczne. Oferty studium o kierunku "Opiekun osób starszych" można znaleźć na uczelniach we Wrocławiu, Chełmie, Poznaniu, Warszawie, Gnieźnie, Łodzi, Opolu, Szczecinie. Almamer Szkoła Wyższa w Warszawie powołała z kolei studia na kierunku "Opiekun medyczny osób starszych, chorych i niepełnosprawnych z elementami rehabilitacji'.

Lucyna Dargiewicz, przewodnicząca Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Pielęgniarek i Położnych zwraca jednak uwagę, że na rynku przybywa osób podających się za opiekunów, a nieposiadających odpowiedniego przygotowania w tym zakresie.

- Oczywiście na rynku jest za mało pielęgniarek, by zapewnić potrzebną opiekę wszystkim seniorom. A popyt rodzi podaż. Więc lukę próbuje się wypełnić tzw. opiekunami. Czy to źle? Nie, o ile opiekunem nie staje się osoba po 4-dniowym kursie - zwraca uwagę nasza rozmówczyni.

Jak przyznaje, są czynności, które z powodzeniem może wykonywać opiekun nie posiadający przygotowania medycznego. Osoba niewykwalifikowana może być pomocna w zrobieniu zakupów, dbaniu o dom czy przygotowywanie posiłków, ale np. w przypadku pacjenta z odleżynami, osteoporozą opiekun musi wiedzieć w jaki sposób pomóc, aby nie zrobić krzywdy.

- Gdy mamy do czynienia z seniorem 80-90-letnim, to zazwyczaj jest to osoba cierpiąca z powodu kilku chorób. Wtedy, opiekun nie mający wykształcenia medycznego, o ile może być wsparciem np. dla pielęgniarki czy lekarza - szczególnie w czynnościach wymagających siły - to nie jest w stanie ich zastąpić - mówi Dargiewicz.

Jak wskazują specjaliści, zapewnienie odpowiedniej opieki osobom w starszym wieku w ich własnym domu często nie oznacza konieczności zatrudniania personelu medycznego.

- Jeżeli senior potrzebuje wsparcia w codziennych czynnościach związanych z przemieszczaniem, odpowiednim utrzymaniem higieny czy diety, z powodzeniem może mu pomóc opiekun. Ważne jednak by była to osoba odpowiednio przygotowana - mówi dr Jarosław Derejczyk, śląski konsultant wojewódzki w dziedzinie geriatrii.

Jak zwraca uwagę, dla osoby starszej najlepszym miejscem pobytu jest jej własny dom, jednak ze względu na obecny model pracy członkowie rodziny często nie są w stanie sami zapewnić takiej opieki. Z tego powodu wsparcie opiekuna osób starszych jest bardzo ważne.

Nie może to być jednak osoba przypadkowa. Musi być przygotowana do bieżącej oceny stanu zdrowia swojego podopiecznego, tak by wychwycić symptomy, które mogą świadczyć o jego pogorszeniu.

- Dla osób w wieku podeszłym ważną rolę odgrywają odpowiednio dobrane terapie - aktywizująca, zajęciowa, behawioralna, walidacyjna. W przypadku chorych na otępienie: terapia reminiscencyjna, terapie ze zwierzętami, lalkami, muzykoterapia. Dla większości osób w zaawansowanej starości istotny jest nadzór nad dietą, a także aktywizacja ruchowa. Nabycie takich umiejętności wymaga odpowiedniego przeszkolenia. W mojej ocenie przy pełnym zaangażowania opiekuna nie uda się to w czasie krótszym niż rok - zaznacza nasz rozmówca.

Dr Jarosław Derejczyk przyznaje, że dziś w kraju mamy już ośrodki, które oferują kursy dla opiekunów osób starszych. Zawód uzyskał w kraju prawne usankcjonowanie w 2010 r. Jednak poziom nauczania w części z nich jest tak niski, że praktycznie trudno mówić o jakimkolwiek przygotowaniu do zawodu. Część placówek nie zapewnia kursantom zajęć praktycznych.

- W efekcie szkoleni są niekompetentni "specjaliści", którzy umiejętności nikt nie weryfikuje - mówi ekspert.

Zdaniem konsultanta, na niski poziom nauczania w wielu przypadkach wpływa brak odpowiedniej kadry. - Biorąc pod uwagę starzenia się społeczeństwa trzeba zdawać sobie sprawę, że zapotrzebowanie na opiekunów seniorów będzie coraz większe. Ważne jednak byśmy potrafili weryfikować uprawnienia do zawodu u osób kończących kursy dla opiekunów - podkreśla.

Jak dodaje dr Derejczyk, obecnie dużo do życzenia pozostawia system standaryzacji, finansowania i kontroli zarówno środowiskowej jak i instytucjonalnej opieki długoterminowej.